10 Εκπληκτικά Ευρήματα Για Την Κοινή Επιμέλεια Μετά Το Διαζύγιο ή Τον Χωρισμό
Ινστιτούτο Οικογενειακής Έρευνας
από την Linda Nielsen*
Ποιο είναι το πιο ωφέλιμο πρόγραμμα γονικής μέριμνας για τα παιδιά μετά το χωρισμό ή το διαζύγιο των γονιών τους; Είναι καλύτερα τα παιδιά να ζουν πρωτίστως ή αποκλειστικά με έναν γονέα υπό την αποκλειστική φυσική του επιμέλεια (SPC) και να περνούν διαφορετικό χρόνο με τον άλλο γονέα τους; Ή είναι καλύτερα τα αποτελέσματά τους όταν ζουν με κάθε γονέα τουλάχιστον το 35% του χρόνου σε μια κοινή επιμέλεια / κοινή γονική μέριμνα (JPC); Επιπλέον, είναι η κοινή επιμέλεια ευεργετική όταν οι γονείς έχουν υψηλές, συνεχιζόμενες συγκρούσεις; Είναι αλήθεια πως η κοινή επιμέλεια των ανήλικων τέκνων είναι κατάλληλη μόνο για μια πολύ επιλεγμένη ομάδα γονέων – εκείνων με υψηλότερα εισοδήματα, λιγότερες συγκρούσεις και σχέσεις συνεργασίας που αμοιβαία και εθελοντικά συμφωνούν να μοιραστούν την επιμέλεια από την αρχή;
Για να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις, εξετάστηκαν 54 μελέτες που συνέκριναν τα αποτελέσματα παιδιών που μεγαλώνουν σε καταστάσεις κοινής ή αποκλειστικής φυσικής επιμέλειας ανεξάρτητα από το οικογενειακό εισόδημα και τη γονική σύγκρουση. Σε μια άλλη πρόσφατη μελέτη, εξετάστηκαν όλες οι μελέτες που συνέκριναν τα επίπεδα σύγκρουσης και την ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των δύο ομάδων γονέων. Δέκα ευρήματα προέκυψαν από την έρευνά αυτή, πολλά από τα οποία αμφισβητούν τις κοινές πεποιθήσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε αποφάσεις επιμέλειας που συχνά δεν είναι προς το συμφέρον των παιδιών.
- Στις 54 μελέτες που διεξήχθησαν παρουσιάστηκαν καταστάσεις στις οποίες τα παιδιά χρειάζονταν προστασία από έναν καταχρηστικό ή αμελή γονέα ακόμη και πριν οι γονείς τους χωριστούν– τα παιδιά σε οικογένειες κοινής γονικής επιμέλειας είχαν καλύτερα αποτελέσματα από τα παιδιά σε οικογένειες αποκλειστικής επιμέλειας.Τα μέτρα ποιοτικής εξέλιξης των παιδιών περιλάμβαναν: ακαδημαϊκά επιτεύγματα, συναισθηματική υγεία (άγχος, κατάθλιψη, αυτοεκτίμηση, ικανοποίηση ζωής), προβλήματα συμπεριφοράς (εγκληματικότητα, σχολική κακή συμπεριφορά, εκφοβισμός (bullying), ναρκωτικά, αλκοόλ, κάπνισμα), σωματική υγεία και ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος, και σχέσεις με γονείς, παππούς και παππούδες.
- Τα βρέφη και τα νήπια στις οικογένειες συνεπιμέλειας έχουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά των οικογενειών αποκλειστικής επιμέλειας.Το να μοιράζονται τα παιδιά ίσο χρόνο γονικής μέριμνας με διανυκτερεύσεις δεν εξασθενεί τους δεσμούς τους με κανέναν από τους δύο γονείς, αντιθέτως τους ενισχύει.
- Όταν συνυπολογίστηκε το επίπεδο της γονικής σύγκρουσης, τα παιδιά της συνεπιμέλειας είχαν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα σε πολλαπλούς δείκτες ευημερίας.Η υψηλή σύγκρουση δεν υπερέβη τα οφέλη που συνδέονται με την κοινή γονική μέριμνα, επομένως τα καλύτερα αποτελέσματα των παιδιών που ζουν σε κατάσταση συνεπιμέλεια δεν μπορούν να αποδοθούν σε χαμηλότερο αριθμό γονικών συγκρούσεων.
- Ακόμη και όταν το οικογενειακό εισόδημα συνυπολογίστηκε, τα παιδιά της συνεπιμέλειας είχαν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.Επιπλέον, οι γονείς με κοινή επιμέλεια δεν ήταν σημαντικά πλουσιότεροι από τους γονείς αποκλειστικής επιμέλειας.
- Οι γονείς της συνεπιμέλειας γενικά δεν είχαν καλύτερες σχέσεις μεταξύ τους ή σημαντικά λιγότερες συγκρούσεις από τους γονείς αποκλειστικής επιμέλειας.Τα οφέλη της συνεπιμέλειας δεν μπορούν να αποδοθούν σε μειωμένες συγκρούσεις γονέων.
- Οι περισσότεροι γονείς σε συνεπιμέλεια στην αρχή δεν συμφωνούν αμοιβαία ή οικειοθελώς με το σχέδιο ανατροφής (parenting plan).Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ένας γονέας αντιτάχθηκε αρχικά στο σχέδιο και συμβιβάστηκε ως αποτέλεσμα νομικών διαπραγματεύσεων, διαμεσολάβησης ή δικαστικών αποφάσεων. Ωστόσο, σε αυτές τις μελέτες, τα παιδιά υπό συνεπιμέλεια είχαν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα από τα παιδιά αποκλειστικής επιμέλειας.
- Όταν τα παιδιά εκτίθενται σε υψηλές, συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ των γονιών τους, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής σύγκρουσης, δεν έχουν χειρότερα αποτελέσματα σε περιπτώσεις συνεπιμέλειας συγκριτικά με αυτές της αποκλειστικής επιμέλειας.Η συμμετοχή σε υψηλές, συνεχιζόμενες συγκρούσεις είναι πιο επιζήμια για τα παιδιά σε αποκλειστική επιμέλεια από ό, τι στις οικογένειες με συνεπιμέλεια.
- Η διατήρηση ισχυρών σχέσεων του παιδιού και με τους δύο γονείς ζώντας σε οικογένειες κοινής επιμέλειας φαίνεται να αντισταθμίζει τη ζημιά της υψηλής γονικής σύγκρουσης και της καταχρηστικής άσκησης επιμέλειας.Παρόλο που η κοινή επιμέλεια δεν βελτιώνει ιδιαίτερα το άγχος που προκύπτει από την έντονη, συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ χωρισμένων γονέων, φαίνεται όμως να μειώνει την ψυχολογική πίεση, το άγχος και την κατάθλιψη των παιδιών.
- Οι γονείς της συνεπιμέλειας είναι πιο πιθανό να έχουν ανεξάρτητες, απομακρυσμένες και «παράλληλες» γονικές σχέσεις μεταξύ τουςπαρά σχέσεις «συν-γονέων» όπου συνεργάζονται στενά, επικοινωνούν συχνά, αλληλεπιδρούν τακτικά, συντονίζουν τους κανόνες και τις ρουτίνες του νοικοκυριού ή προσπαθούν να ανατρέφουν με το ίδιο στυλ γονικής μέριμνας.
- Καμία μελέτη δεν έδειξε ότι τα παιδιά των οποίων οι γονείς βρίσκονται σε υψηλή νομική σύγκρουση ή που μεταφέρουν τη διαφορά επιμέλειας στο δικαστήριο έχουν χειρότερα αποτελέσματα από τα παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν λιγότερη νομική σύγκρουση και καμία ακρόαση επιμέλειας
Τα παραπάνω ευρήματα αντικρούουν έναν αριθμό δημοφιλών μύθων σχετικά με την αποκλειστική επιμέλεια. Ένα από τα πολλά παραδείγματα είναι μια μελέτη του 2013 από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, η οποία αναφέρθηκε σε δεκάδες μέσα μαζικής ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο με τρομακτικά πρωτοσέλιδα όπως: «Η διανυκτέρευση μακριά από τη μαμά εξασθενεί τους δεσμούς των βρεφών». Στο επίσημο δελτίο τύπου, οι ερευνητές δήλωσαν ότι η μελέτη τους πρέπει να καθοδηγεί τις αποφάσεις των δικαστών σχετικά με την επιμέλεια παιδιών κάτω των τεσσάρων ετών. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η μελέτη δεν ισχύει καθόλου για τον γενικό πληθυσμό. Οι συμμετέχοντες ήταν φτωχοί, κακώς μορφωμένοι, μη λευκοί γονείς που δεν είχαν ποτέ παντρευτεί ή ζήσουν μαζί, είχαν υψηλά ποσοστά φυλάκισης, κατάχρησης ναρκωτικών και βίας και είχαν παιδιά με πολλούς συντρόφους. Επιπλέον, δεν υπήρχαν σαφείς σχέσεις μεταξύ διανυκτέρευσης και προσκόλλησης των παιδιών στις μητέρες τους.
Η κριτική των 54 μελετών σχετικά με την κοινή γονική μέριμνα διαπιστώνει ότι, ανεξάρτητα από τη γονική σύγκρουση και το οικογενειακό εισόδημα, τα παιδιά σε οικογένειες κοινής φυσικής επιμέλειας – με εξαίρεση τις καταστάσεις όπου τα παιδιά χρειάζονται προστασία από έναν καταχρηστικό ή αμελή γονέα – έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε μια ποικιλία μετρήσεων της ευημερίας από ό,τι τα παιδιά που βρίσκονται υπό αποκλειστική επιμέλεια. Η γνώση και η κατανόηση αυτών των ευρημάτων μάς επιτρέπουν να διαλύσουμε μερικούς από τους μύθους σχετικά με την αποκλειστική επιμέλεια, ώστε να μπορούμε να εξυπηρετούμε καλύτερα τα συμφέροντα των εκατομμυρίων παιδιών των οποίων οι γονείς δεν ζουν πλέον μαζί.
*Η Δρ. Linda Nielsen είναι καθηγήτρια Εφηβικής και Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Wake Forest. Έχει γράψει πολλά άρθρα σχετικά με την έρευνα γονικής μέριμνας και καλείται συχνά να μοιραστεί την έρευνα της με νομοθετικές επιτροπές και επαγγελματίες του οικογενειακού δικαστηρίου.