Βιβλίο Ε. Λαζαράτου «Κλινική Παιδοψυχιατρική», Παρισιάνου Α.Ε., 2021, στη σελ.468, κεφάλαιο 34, ενότητα «Συνεπιμέλεια»: αναφορά σε διαταραχές παιδιών που προκύπτουν από το Διαζύγιο συμπεριλαμβάνοντας την μεταστροφή της γνώμης του τέκνου για τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει
Ενώ μέχρι σήμερα οι δικαστικές αποφάσεις συνήθως έδιναν την επιμέλεια του παιδιού στην μητέρα, στην εποχή μας συζητείται όλο και περισσότερο η συνεπιμέλεια.
Στη συνεπιμέλεια οι γονείς μοιράζονται την επιμέλεια του παιδιού εναλλάξ για περιόδους που διαρκούν ημέρες ή εβδομάδες, ή ακόμα και μήνες. Η εναλλακτική επιμέλεια μπορεί να αποφασιστεί από τον δικαστή εάν το ζητήσει ο πατέρας, η μητέρα ή το παιδί.
Προτού αποφασιστεί ένα σύστημα εναλλακτικής επιμέλειας, πρέπει να εξεταστούν ορισμένα κριτήρια. Το πιο βασικό κριτήριο είναι το συμφέρον του ίδιου του παιδιού. Το εναλλασσόμενο καθεστώς κατοικίας δεν πρέπει, για παράδειγμα, να συνεπάγεται μεγάλες διαδρομές μεταξύ των δύο σπιτιών και του σχολείου του παιδιού. Δεύτερον, κάθε γονέας πρέπει να έχει την ικανότητα κατάλληλης εκπαίδευσης του παιδιού. Τρίτον, πρέπει να εξεταστούν η ικανότητα και η προθυμία των γονέων να επικοινωνούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Χωρίς καλή συνεργασία η πρακτική άσκηση συνεπιμέλειας είναι προβληματική. Τέλος, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψιν η επιθυμία του παιδιού του ίδιου.
Η συμφωνία μεταξύ των δύο γονέων θα μπορούσε να προβλέπει ότι το παιδί θα μείνει μια εβδομάδα με τον έναν και μια εβδομάδα με τον άλλον ή μισές ημέρες της εβδομάδας με τον έναν και μισές ημέρες με τον άλλον. Εναλλακτικά, εάν και οι δύο γονείς έχουν ευέλικτες και προσαρμοσμένες ώρες, η συμφωνία θα μπορούσε να προβλέπει ότι το παιδί θα κοιμάται κάθε βράδι με τον έναν γονέα και θα μένει με τον άλλον γονέα κατά τη διάρκεια της μέρας. Ωστόσο, ακόμη και στην περίπτωση της συνεπιμέλειας, το παιδί μπορεί να έχει μια επίσημη κατοικία και οι γονείς πρέπει να αποφασίσουν ποια θα είναι αυτή.
Σύνδρομο γονικής αποξένωσης
Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς κάνουν αρνητικά σχόλια ο ένας για τον άλλον, κυρίως για να ενδυναμώσουν τον δικό τους δεσμό με το παιδί. Άλλες φορές φέρονται επικριτικά και υπονομευτικά προς τον άλλο γονέα, τον οποίο στοχοθετούν σταθερά, αν και αντιλαμβάνονται ότι η συμπεριφορά που υιοθετούν έχει αρνητική επίδραση στο παιδί. Πιο σπάνια, γονείς με έντονες εμμονές είναι αποφασισμένοι να καταστρέψουν τον δεσμό του ανήλικου με τον άλλο γονέα και καταφεύγουν στην υιοθέτηση ακραίων μορφών συμπεριφοράς.
Το Σύνδρομο της γονικής αποξένωσης αποδίδεται στην μετάθεση της επιθετικότητας, που συνεπάγεται ένα συγκρουσιακό διαζύγιο, στα παιδία και σε έναν συνδυασμό του «Συνδρόμου της Στοκχόλμης» και του φαινομένου των «ψευδών αναμνήσεων». Παρόμοια με το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης», το παιδί αισθάνεται όμηρος του γονέα και υιοθετεί τις συμπεριφορές που του υπαγορεύει, για να μην αντιμετωπίσει την οργή του. Το Φαινόμενο των «ψευδών αναμνήσεων» αναφέρεται στην σταδιακή αλλοίωση της εικόνας του απόντος γονέα και στην αντικατάσταση από μνήμες που σπανίως αντιστοιχούν στην πραγματικότητα.
Γονείς που μισούν τους πρώην συζύγους τους και προσπαθούν να τους αποσπάσουν περιουσιακά στοιχεία ή είναι κτητικοί και διεκδικούν όλη την αγάπη των παιδιών ή θέλουν να διαγράψουν την προηγούμενη ζωή τους για να κάνουν μια ανεμπόδιστη νέα αρχή ή εξακολουθούν να ζηλεύουν όταν οι πρώην σύντροφοι βρίσκουν νέους συντρόφους, συνειδητά χρησιμοποιούν τα παιδιά ως όπλο εναντίον τους. Σε κάθε περίπτωση, αυτό το σύνδρομο αποτελεί συναισθηματική κακοποίηση για το παιδί και οι γονείς που το υποκινούν έχουν προσωπικότητες με έντονα ψυχοπαθολογικά στοιχεία.
Πολλά από τα παιδία των χωρισμένων γονέων θωρούν ότι η απόφαση να αποπέμψουν συναισθηματικά τον ένα γονέα είναι απόρροια της δικής τους αυτόνομης βούλησης, ανεπηρέαστης από την επίδραση του άλλου γονέα. Μάλιστα, μερικοί γονείς ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι προτρέπουν τα παιδία τους να διατηρήσουν επικοινωνία με τον άλλο γονέα, όμως οι πράξεις τους επιβεβαιώνουν το αντίθετο, με αποτέλεσμα να μεταδίδουν διπλά μηνύματα στα παιδία τους.
Το σύνδρομο της γονικής αποξένωσης αναγνωρίζεται από συμπεριφορές των παιδιών, όπως ξαφνικές δικαιολογίες ώστε να ακυρώσουν συνάντηση με τον γονέα, άρνηση να λάβουν δώρα ή χρήματα από αυτόν, απρόθυμα να δουν πρόσωπα της οικογένειας του γονέα, επισκέψεις του ενός γονέα σε μέρη όπου συχνάζουν τα παιδιά και απαγόρευση στους υπεύθυνους να επιτρέπουν την πρόσβαση του άλλου γονέα σε αυτά κ.λπ.. Επιπλέον, περιλαμβάνονται συμπτώματα όπως άγχος, νευρικότητα, κατάθλιψη, αδιαφορία προς τον γονέας που δεν έχει την επιμέλεια, εχθρότητα, απέχθεια, άρνηση για τηλεφωνική ή άλλη επαφή και φόβος του παιδιού να εκδηλώσει τα συναισθήματα του μπροστά στον γονέα από τον οποίο εξαρτάται με δικαστική απόφαση.
Γενικότερα, τα παιδιά που εκτίθενται σε τέτοιες τοξικές γονικές συμπεριφορές παρουσιάζουν περισσότερα συναισθηματικά προβλήματα σε σχέση με εκείνα του γενικού πληθυσμού.
Τα αποτελέσματα κλινικών ερευνών δείχνουν ότι οι ανήλικοι που βιώνουν εμπειρίες γονικής αποξένωσης υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση και ψυχοσωματικές διαταραχές. Φαίνεται να εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες στην έκφραση του συναισθήματος, αλλά και πολλές ιδιαιτερότητες στον τρόπο πρόσληψης και ανάλυσης των πληροφοριών. Επίσης παρουσιάζουν προβλήματα στη σύναψη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα, έλλειψη ενσυναίσθησης και ανοχής απέναντι στους άλλους, από τους οποίους, όμως, έχουν υπέρμετρες προσδοκίες. Μακροχρόνια υποφέρουν από κατάθλιψη, καθώς δεν είχαν την δυνατότητα να θρηνήσουν για την «απώλεια» του αποξενωμένου γονέα, από τα συναισθήματα τύψεων και ενοχών για την συμπεριφορά τους, καθώς και από τα προβλήματα στην ανάπτυξη της αίσθησης της ταυτότητας. Συνειδητοποιώντας την αλήθεια και την άδικη στάση τους, συχνά στρέφονται κατά του άλλου γονέα, τον οποίο και κατηγορούν ως υπεύθυνο της απώλειας. Επιπλέον, προσπαθούν στην ενήλικη ζωή τους να αποκαταστήσουν την σχέση με τον αποξενωμένο γονέα και να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο.
(στη σελ.463, κεφάλαιο 34, αναφορά σε διαταραχές παιδιών που προκύπτουν από το Διαζύγιο συμπεριλαμβάνοντας την μεταστροφή της γνώμης του τέκνου για τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει)