Βιβλίο Γ. Κολαϊτη «Σύγχρονη Ψυχιατρική Παιδιού & Εφήβου», Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις, 2020, στη σελ. 395, κεφάλαιο 62, αναφορά στα Συγκρουσιακά Διαζύγια και Σχετιζόμενες Καταστάσεις, με ανάλυση στις πρακτικές γονικής αποξένωσης
Ψευδείς Ισχυρισμοί για Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιών σε Πλαίσια Συγκρουσιακών Διαζυγίων των Γονέων τους.
Στις ΗΠΑ τα ποσοστά ψευδών ή μη επιβεβαιωμένων καταγγελιών ξεπερνούν το 50% των περιπτώσεων σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (παρόμοιο φαίνεται να είναι το ποσοστό και στη χώρα μας). Δεν είναι επίσης ασυνήθιστες οι περιπτώσεις γονιών με ψυχικές διαταραχές (π.χ. παραπλανητικού τύπου) ή γονιών που «δηλητηριάζουν» και αποξενώνουν το παιδί από τον άλλο γονέα (οι «τοξικοί» λεγόμενοι γονείς). Και τα παιδία τα ίδια όμως μπορεί να κάνουν ψευδείς καταγγελίες για λόγους συνειδητούς ή ασυνείδητους (ή αντίθετα να αρνηθούν κακοποίηση που έχει συμβεί).
Σύμφωνα με μελέτη, σε 39% των περιστατικών τους με αναφερόμενη σεξουαλική κακοποίηση εναντίον του γονέως, υπήρχαν διαφορές σε θέματα επιμέλειας ή επικοινωνίας. Μάλιστα τα παιδιά αυτά ήταν μικρότερης ηλικίας συγκριτικά με παιδιά στα οποία δεν υπήρχαν τέτοια θέματα. Στην ‘ίδια μελέτη, οι ισχυρισμοί για σεξουαλική κακοποίηση εδραιωνόταν λιγότερο συχνά όταν συνυπήρχαν γονικές συγκρούσεις (67% έναντι 95%, μη σημαντική διαφορά), εντούτοις εδραιώνονταν περισσότερο από το μισό.
Τα ποσοστά των με πρόθεση ψεύτικων ισχυρισμών κακοποίησης υπολογίστηκαν από καναδική μελέτη του 1998 στο 4% και στις περιπτώσεις με διαφωνίες για την επιμέλεια των παιδιών στο 12%. Η συνηθέστερη μορφή επινοημένης κακομεταχείρισης ήταν η παραμέληση, συχνότερα έκαναν τις καταγγελίες οι γονείς που δεν είχαν την επιμέλεια και τα εμπλεκόμενα παιδία ήταν μικρής ηλικίας. Ο ρόλος λοιπόν των ειδικών ψυχικής υγείας είναι καίριος ώστε να βοηθήσουν τους δικαστικούς λειτουργούς με στοιχεία αξιόπιστα και αντικειμενικά από συνεντεύξεις και ψυχολογικές δοκιμασίες. Τονίζεται ότι πέραν των ψευδώς θετικών καταγγελιών, υπάρχουν και περιπτώσεις ψευδώς αρνητικών που συχνά μένουν στην αφάνεια.
Το Σύνδρομο Αποξένωσης από τον Γονέα/Πόλωσης με τον Γονέα.
Αφορά στον «προγραμματισμό» ενός παιδιού από τον έναν γονέα για να δυσφημίσει τον άλλον «γονέα-στόχο», σε μια προσπάθεια να υπονομεύσει και να παρέμβει στη σχέση του παιδιού με εκείνον/ή. Αποτελεί δε συχνά δείγμα της ανικανότητας του γονέως να αφήσει πίσω τις συγκρούσεις του ζευγαριού και να εστιάσει στις ανάγκες του τέκνου του/της. Είναι πιο συχνή από τι συνήθως θεωρείται και αποτελεί ποσοστό 11-15% των διαζυγίων και 1% των παιδιών / εφήβων. Στη Β. Αμερική θεωρείται μια ιδιαίτερη κακοποιητική εμπειρία για παιδιά μορφή παιδικής κακοποίησης και οικογενειακής βίας που παραβλέπεται από πολλούς ειδικούς. Αποτελεί μορφή γονεκτομής (parentectomy) ή απομάκρυνσης ή απάλειψης του γονέα-στόχου από τη ζωή των παιδιών του, και υπονομεύει βασικές αρχές της Καθολικής Δήλωσης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Μηνύματα του γονέως που αποξενώνει από τον άλλο γονέα το τέκνο του είναι για παράδειγμα «Είμαι ο μόνος/ή γονέας που σε αγαπά και με έχεις ανάγκη για να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου», «ο άλλος γονέας είναι επικίνδυνος και μη διαθέσιμος» ή/και «Αν επιδιώκεις την σχέση με τον άλλο γονέα, αυτό θέτει σε κίνδυνο τη σχέση μου μένα».
Μερικά από τα όπλα που χρησιμοποιούν τέτοιοι γονείς είναι ψεύτικοι ισχυρισμοί για σωματική ή σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση των παιδιών τους ή ψυχική αρρώστια ή αλκοολισμό ή χρήση ουσιών ή ομοφυλοφιλία του γονέα-στόχου. Πρόκειται για μορφή γονεκτομής ή απομάκρυνσης ή απάλειψης του γονέα-στόχου από τη ζωή των παιδιών του.
Στις ελαφρές περιπτώσεις του συνδρόμου υπάρχει, μεταξύ άλλων, έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ παιδιού και γονέα-στόχου ανάμεσα στις επισκέψεις, το παιδί εκφράζεται αρνητικά για αυτόν. Στη μέτριας βαρύτητας αποξένωση το παιδί εκφράζει δυσαρέσκεια για τις επισκέψεις στον γονέα-στόχο, αρνείται να ακούσει οτιδήποτε για αυτόν, ιδιαίτερα εάν είναι καλό, αρνείται να μιλήσεις απευθείας μαζί του ή/και ευχαριστείται να ακούσει αρνητικά νέα για αυτόν. Εκδηλώσεις σοβαρής αποξένωσης αποτελούν η ανοικτή κριτική του γονέα-στόχου, η απαίτηση από το παιδί να κρατάει μυστικά από αυτόν, η παντελής έλλειψη ευγένειας και ψεύτικοι ισχυρισμοί κακοποίησης. Στις τελευταίες περιπτώσεις, οι ειδικοί ψυχικής υγείας γίνονται ακροατές ενός τρόπου σκέψης τύπου άσπρου-μαύρου, σχόλια για όλα ή τίποτα, καθώς και ότι υπάρχει ένας απόλυτα καλός και ένας απόλυτα κακός γονέας.
Επιπτώσεις Γονικής Αποξένωσης σε παιδιά και γονείς.
Η Γονική Αποξένωση μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία των ατόμων, και πιο συγκεκριμένα αγοριών-θυμάτων, ανδρών-πρώην θυμάτων και ανδρών που αποξενώνονται από τα τέκνα τους.
1.Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία αγοριών-θυμάτων.
Αναφέρονται ενοχές, θλίψη, καταθλιπτικό συναίσθημα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη εμπιστοσύνης εαυτού, αναστάτωση και ματαίωση, μετα-τραυματικό στρες, ανεπαρκής έλεγχος παρορμήσεων, χρήση ουσιών και παραπτωματικότητα, άγχος αποχωρισμού, φόβοι και φοβίες, υποχόνδρια και αυξημένη τάση για ανάπτυξη ψυχοσωματικής νόσου, αυτοκτονικότητα (ιδεασμός και απόπειρες), διαταραχές ύπνου και διατροφής, διαταραχές απέκκρισης (ενούρηση και εγκόπριση), και μαθησιακά προβλήματα.
2.Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία ανδρών-πρώην θυμάτων
Αναφέρονται χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών/ αλκοόλ, έλλειψη εμπιστοσύνης, αποξένωση από τα δικά τους τέκνα, διαζύγιο, προβλήματα ταυτότητας και ανήκεις, επιλογή μη απόκτησης τέκνων για αποφυγή απόρριψης από αυτά, χαμηλά επιτεύγματα, θυμός και πικρία για τον χρόνο που χάθηκε από τον αποξενωμένο γονέα.
3.Επιπτωσεις στους άνδρες που αποξενώνονται από τα παιδιά τους
Πατέρες που έχουν χάσει μέρος ή όλης επαφής με τα τέκνα τους για μήνες ή χρόνια μετά το διαζύγιο, μπορεί να είναι καταθλιπτικοί και αυτοκτονικοί. Επίσης, αναφέρονται «επιδημικά» ποσοστά αυτοκτονιών σε γονείς, κυρίως πατέρες, που αγωνίζονται να διατηρήσουν μια σχέση με τα τέκνα τους. Η νομική/δικαστική «κακοποίηση» αναγνωρίζεται ως σημαντικός παράγοντας σε αυτές τις περιπτώσεις.
Πρόσφατη σχετικά συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι ξ Γονική Αποξένωση απαιτεί νομική και θεραπευτική διαχείριση. Προτείνονται η δικαστική ανάθεση της γονικής ευθύνης στον γονέα-στόχο, οικογενειακού συστημικού τύπου εξειδικευμένες παρεμβάσεις για βελτίωση της οικογενειακής λειτουργικότητας και πρόληψης περαιτέρω αποξένωσης.
Προτάσεις
Η Πολιτεία, είναι απαραίτητο, με τους φορείς εξουσίας και τα υπεύθυνα όργανα της να επιβάλει και να αποκαθιστά την τάξη και νομιμότητα όπου δεν τηρείται, διαφορετικά προκαλεί ανασφάλεια και απώλεια της εμπιστοσύνης στα παιδία που έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι μεγαλώνουν σε έναν κόσμο που τους παρέχει αγάπη, ασφάλεια και προστασία. Στην χώρα μας δυστυχώς υπολειτουργούν ή δεν υπάρχουν θεσμοί όπως το Οικογενειακό Δικαστήριο, το σώμα πραγματογνωμόνων, ειδικά τμήματα και υπηρεσίες, ενώ είναι ανεπαρκώς στελεχωμένες οι αρμόδιες (π.χ. εισαγγελικές) υπηρεσίες, με αποτέλεσμα μικρός αριθμός ειδικών ψυχικής υγείας σε συγκεκριμένες παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες και τμήματα γενικών νοσοκομείων να σηκώσουν χωρίς την αναγκαία υποστήριξη τοι δυσανάλογο βάρος τέτοιων περιστατικών, με επιπτώσεις και στη γενικότερη λειτουργία τους. Ακόμα και αποφάσεις δικαστηρίων αμφισβητούνται λόγω μη επαρκούς τεκμηρίωσης ή μονομέρειας (συνήθως υπέρ των χωρισμένων μητέρων στην χώρα μας). Έχει μάλιστα προταθεί στις ΗΠΑ να γίνεται εξέταση όλων των μελών της οικογένειας προτού το δικαστήριο αποφασίσει σε θέματα επιμέλειας ή επικοινωνίας.
(στη σελ. 395, κεφάλαιο 62, αναφορά στα Συγκρουσιακά Διαζύγια και Σχετιζόμενες Καταστάσεις, με ανάλυση στις πρακτικές γονικής αποξένωσης)