Ένα διευκρινιστικό και χρήσιμο βιβλίο για όλες τις πτυχές της γονικής αποξένωσης.
Πρώτη Έκδοση από το Parental Alienation Study Group, Inc. (30/04/2025)
CHARLES C THOMAS • PUBLISHER, LTD., 2600 South First Street, Springfield, Illinois 62704
Αποσπάσματα:
Κεφ. 2: «Το μοντέλο πέντε παραγόντων για τη διάγνωση της γονικής αποξένωσης (1) Η αντίσταση ή η άρνηση του παιδιού στην επαφή, (2) Ύπαρξη προηγούμενης θετικής σχέσης, (3) Απουσία κακοποίησης, παραμέλησης ή πλημμελούς άσκησης γονικής μέριμνας, (4) Αποξενωτικές συμπεριφορές από τον ευνοημένο γονέα, (5) Συμπεριφορικές Εκδηλώσεις Αποξένωσης»
«Ορισμένοι επικριτές της θεωρίας της ΓΑ έχουν αντιταχθεί στη χρήση της λέξης «διάγνωση», όταν αναφερόμαστε στην κλινική ταυτοποίηση της ΓΑ. Ισχυρίζονται, ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τη «διάγνωση», επειδή η ΓΑ δεν περιλαμβάνεται ως συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5-TR, Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, 2023). Αυτή η κριτική στη θεωρία της ΓA είναι αβάσιμη για δύο λόγους: (1) Αρκετές γνωστές και ευρέως αποδεκτές ψυχικές καταστάσεις δεν έχουν συμπεριληφθεί ποτέ στο DSM, όπως η «ψυχοπάθεια», η «σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες», «σύνδρομο κακοποιημένης γυναίκας», «σεξουαλικός εθισμός» και «παθολογικό ψέμα». Οι κλινικοί γιατροί και οι ερευνητές αναφέρονται συνήθως σε αυτές τις καταστάσεις ως «διαγνώσεις». (2) Το DSM δεν «κατέχει» την έννοια της διάγνωσης ψυχικών καταστάσεων. Άλλοι οργανισμοί έχουν δημιουργήσει τα δικά τους συστήματα ψυχιατρικής ονοματολογίας, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικών Ινστιτούτων Ψυχικής Υγείας, τα οποία χρησιμοποιούν «Κριτήρια Τομέα Έρευνας» (RDoC) αντί για διαγνώσεις DSM. Το Group for the Advancement of Psychiatry (GAP), ένας μεγάλος οργανισμός με επιρροή, ανέπτυξε το δικό του σύστημα ταξινόμησης των ψυχικών καταστάσεων, και, φυσικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χρησιμοποιεί τη Διεθνή Ταξινόμηση Νοσημάτων.»
Κεφ. 3: «Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΝΗΣΗΣ ΕΠΑΦΗΣ.»
«Η πιο θετική εξήγηση για την άρνηση επαφής είναι, ότι το παιδί απλώς εκφράζει μια φυσιολογική, κατανοητή προτίμηση. Όταν οι γονείς χωρίζουν, το παιδί μπορεί να εκφράσει την επιθυμία να περάσει περισσότερο χρόνο στο σπίτι του γονέα που προτιμάται εκείνη τη στιγμή και μπορεί να προσπαθήσει να αποφύγει να περάσει χρόνο με τον άλλο γονέα. Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή, ο λιγότερο προτιμώμενος γονέας έχει κάποια ελλείμματα στις γονεϊκές του δεξιότητες, για παράδειγμα, είναι λιγότερο επιδεικτικός στη στοργή του, λιγότερο περιποιητικός, λιγότερο ενεργητικός ή απλά δεν είναι ιδιαίτερα διασκεδαστικός. Οι επιτυχημένοι γονείς πλοηγούνται σε αυτές τις προτιμήσεις ενθαρρύνοντας το παιδί να απολαμβάνει δραστηριότητες και με τους δύο γονείς. Συνεργάζονται μεταξύ τους για να αποφασίσουν εάν θα προσαρμόσουν το χρονοδιάγραμμα ανατροφής των παιδιών, ώστε να ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις του παιδιού.
Ενώ οι χωρισμένοι γονείς μπορεί να είναι θυμωμένοι και εχθρικοί μεταξύ τους, το παιδί μπορεί να προσπαθήσει να διατηρήσει θετικά συναισθήματα τόσο προς τη μητέρα όσο και προς τον πατέρα του. Ωστόσο, ένα παιδί με υψηλό επίπεδο διαιρεμένης αφοσίωσης μπορεί να νιώθει άβολα, π.χ., εάν ο ένας ή και οι δύο γονείς περιμένουν από το παιδί να στηρίξει την πλευρά του γονέα στις καθημερινές και εβδομαδιαίες διαφωνίες που συμβαίνουν. Ένα παιδί που βιώνει σημαντική σύγκρουση αφοσίωσης για μια χρονική περίοδο είναι πιθανό να αναπτύξει συναισθηματικά ή συμπεριφορικά συμπτώματα, όπως θλίψη, ανησυχία, σωματικά συμπτώματα και εναντίωση. Η παρατεταμένη σύγκρουση αφοσίωσης μπορεί να ωθήσει το παιδί να βρει μια λύση που θα το απομακρύνει από τη σύγκρουση των γονιών. Δηλαδή, το παιδί μπορεί να ξεφύγει από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση ελκυόμενο προς τη μία πλευρά της διαμάχης και σχηματίζοντας μια ισχυρή συμμαχία με αυτόν τον γονέα. Αυτή η λύση απαιτεί από το παιδί να απορρίψει τον άλλο γονέα, παρόλο που προηγουμένως απολάμβανε μια στοργική, αμοιβαία ικανοποιητική σχέση με αυτόν τον γονέα.»
Κεφ. 4: «ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ»
«Η γονική αποξένωση (ΓA) είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα σοβαρότητας. Οι περισσότερες ψυχιατρικές και ιατρικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της ΓΑ, χαρακτηρίζονται από βαθμούς, όπως ήπιες, μέτριες και σοβαρές. Οι εδραιωμένες ψυχιατρικές καταστάσεις —όπως η σχιζοφρένεια, η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας— περιλαμβάνουν κριτήρια για ήπια, μέτρια και σοβαρά επίπεδα βαρύτητας.
Η κατανόηση των επιπέδων σοβαρότητας είναι ευεργετική για διάφορους λόγους:
- Τα επίπεδα βαρύτητας αντικατοπτρίζουν επακριβώς την πραγματικότητα, ότι οι περισσότερες ψυχιατρικές παθήσεις συμβαίνουν σε μια συνέχεια και δεν μπορούν να ταξινομηθούν απλώς ως παρούσες και ως απούσες.
- Παρέχουν ευελιξία στην εφαρμογή των διαγνώσεων, καθώς μια δεδομένη ψυχική διαταραχή ή πάθηση μπορεί να έχει διάφορες εκφάνσεις ανάλογα με τις συγκεκριμένες περιστάσεις.
- Σε πολλές περιπτώσεις, τα επίπεδα σοβαρότητας καθοδηγούν τους επαγγελματίες σχετικά με τις καταλληλότερες παρεμβάσεις για τα επηρεαζόμενα άτομα. Αυτό ισχύει για τη γονική αποξένωση (ΓΑ), καθώς η συνιστώμενη παρέμβαση εξαρτάται συνήθως από το εάν πρόκειται για ήπια, μέτρια ή σοβαρή ΓΑ.»
«Η συνεχής απαξίωση προς τη ΓΑ που συζητείται εδώ διαφέρει από τη «συνέχεια των σχέσεων παιδιού-γονέα μετά τον χωρισμό και το διαζύγιο» που περιγράφεται από τους Kelly και Johnston (2001, σ. 251). Το συνεχές που ορίζουν οι Kelly και Johnston αποτελείται από τις διάφορες σχέσεις που μπορεί να βιώσουν τα παιδιά με τους γονείς τους μετά τον χωρισμό και το διαζύγιο. Αυτοί οι συγγραφείς τόνισαν πολλές ψυχοκοινωνικές διαδικασίες που προκαλούν αυτή την ποικιλομορφία των σχέσεων γονέα-παιδιού. Αντίθετα, η συνέχεια της υποτίμησης προς την αποξένωση που περιγράφεται σε αυτό το κεφάλαιο απεικονίζει τις ψυχολογικές διεργασίες που μπορεί να υποστούν τα παιδιά, καθώς αντιμετωπίζουν αυξανόμενα επίπεδα κατήχησης και καταναγκασμού από τον έναν ή και τους δύο γονείς.
Υπάρχει μια σχέση δράσης-απόκρισης, καθώς οι περιπτώσεις εξελίσσονται από σύγκρουση αφοσίωσης σε ήπια, μέτρια και τελικά σε σοβαρά επίπεδα ΓΑ. Μια σχέση δράσης-απόκρισης σημαίνει, ότι το μέγεθος της απόκρισης ενός ατόμου είναι συνάρτηση του επιπέδου της έκθεσής του σε ένα ερέθισμα ή στρεσογόνο παράγοντα. Καθώς τα παιδιά στο διηνεκές εκτίθενται σε αυξανόμενα επίπεδα γονικού εξαναγκασμού και κατήχησης, το αποτέλεσμα δράσης-απόκρισης που προκύπτει αντικατοπτρίζεται στις συμπεριφορές τους και στις βαθμολογίες επιπέδων ΓΑ.
Το αποτέλεσμα απόκρισης βοηθούν να αποδειχθεί ότι η έκφραση της ΓΑ στα παιδιά είναι το αποτέλεσμα συνεχών και ολοένα πιο παθολογικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ του γονέα που αποξενώνει και του παιδιού. Η έρευνα που αναφέρεται σε αυτό το κεφάλαιο υποστηρίζει την αξία της χρήσης της ΓΑ ως στοιχείου μιας ολοκληρωμένης αξιολόγησης της επιμέλειας παιδιών. Αν και τα εργαλεία από μόνα τους δεν διαγιγνώσκουν τη ΓΑ, συμβάλλουν αποτελεσματικά σε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση που διερευνά τις αντιλήψεις των παιδιών για τη σχέση γονέα-παιδιού.»
Κεφ. 5: «Ο ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΟΝΕΙΚΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΞΕΝΩΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ»
«Η ακριβής μέτρηση της συχνότητας της γονικής αποξένωσης είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του εύρους και του πιθανού αντίκτυπου αυτού του ζητήματος, καθώς και για την ενημέρωση των παρεμβάσεων στο οικογενειακό δικαστήριο, την ψυχική υγεία και την ευημερία των παιδιών. Πράγματι, η αξιόπιστη μέτρηση είναι απαραίτητη για τον επηρεασμό της λήψης αποφάσεων πολιτικής και της δικαιοσύνης και για τη διασφάλιση, ότι τόσο τα παιδιά, όσο και οι γονείς λαμβάνουν την κατάλληλη υποστήριξη, διασφαλίζοντας το δικαίωμα του παιδιού σε μια υγιή σχέση και με τους δύο γονείς, όποτε είναι δυνατόν.»
Κεφ. 6: «Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ»
«Ενώ αυτό το κεφάλαιο εστιάζει στο τι μπορεί να κάνει ένας γονέας για να αποτρέψει ή να μετριάσει την αποξένωση του παιδιού του, υπάρχουν επίσης σημαντικοί παράγοντες εκτός της οικογένειας που μπορούν να παίξουν ρόλο. Σε έναν ιδανικό κόσμο, το σύστημα οικογενειακών δικαστηρίων θα διευκόλυνε μια υγιή συν-γονική σχέση μεταξύ των δύο γονέων αντί να επιδεινώσει την ένταση και την εχθρότητα. Ωστόσο, πολύ συχνά οι δικηγόροι, οι αξιολογητές, οι διαμεσολαβητές και οι δικαστές – μεταξύ άλλων νομικών και επαγγελματιών ψυχικής υγείας – συμβάλλουν ακούσια στο πρόβλημα καθυστερώντας τη δράση, δίνοντας υπερβολική εξουσία στο παιδί και αποτυγχάνοντας να αντιμετωπίσουν έναν γονέα ακόμη και όταν παραβιάζει κατάφωρα τους όρους του γονικού σχεδίου. Οι επαγγελματίες νομικής και ψυχικής υγείας μερικές φορές βασίζουν τα συμπεράσματά τους σε μια προϋπάρχουσα πεποίθηση, ότι και οι δύο γονείς συμβάλλουν εξίσου στη γονική σύγκρουση ή στη λανθασμένη ιδέα, ότι τα παιδιά επιλέγουν πάντα τον «καλύτερο γονέα». Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να είναι λανθασμένες και μπορεί να οδηγήσουν σε μεροληψία και αποφάσεις και συστάσεις που δεν είναι προς το συμφέρον του παιδιού. Ο Miller (2013) έδωσε μια λεπτομερή εξήγηση αυτών των λανθασμένων ιδεών και πώς να τις αντιμετωπίσουμε.»
Κεφ. 7: «ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΟΝΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ»
«Όπως και με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές και καταστάσεις, η γονική αποξένωση (ΓΑ) μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Σε μια ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας σχετικά με τη θεραπεία της ΓΑ (Templer, Matthewson, Haines, & Cox, 2017), προσφέρθηκαν οι ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές για αποτελεσματική παρέμβαση: (1) να παρέχει σε κάθε μέλος της οικογένειας ψυχοεκπαίδευση σχετικά με τη ΓΑ και τις συνέπειές της, (2) να προστατεύει το αποξενωμένο παιδί από τη βλάβη που προκαλείται από την αποξένωση, (3) χρήση θεραπευτικών παρεμβάσεων που μειώνουν την αγωνία του αποξενωμένου παιδιού και βελτιώνουν την ψυχολογική ευεξία, (4) να αναχαιτιστούν τεχνικές που προκαλούν τη διαστρεβλωμένη σκέψη του αποξενωμένου παιδιού και να διδαχθούν δεξιότητες κριτικής σκέψης, (5) να εργαστούν για τη βελτίωση της σχέσης του αποξενωμένου παιδιού και του απορριφθέντος γονέα, (6) προετοιμασία του αποξενωμένου γονέα για τη βελτίωση της ποιότητας της σχέσης του με το αποξενωμένο παιδί, (7) χρήση τεχνικών επίλυσης συγκρούσεων για να αποκατασταθεί η σχέση συνεργασίας των γονέων, και (8) καθιέρωση υγιών όριων και επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια. Αυτές οι οδηγίες υποδεικνύουν, ότι απαιτείται τόσο νομική, όσο και θεραπευτική αντιμετώπιση για την επίλυση της ΓΑ και την αποκατάσταση της υγιούς συμπεριφοράς του παιδιού. Επιτυχία σε μια περίπτωση είναι, όταν η ΓΑ έχει τελειώσει και το παιδί μπορεί να αγαπήσει και τους δύο γονείς πλήρως και ελεύθερα. Αυτές οι γενικές αρχές μπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα με το αν η οικογένεια βιώνει ήπια, μέτρια ή σοβαρή ΓΑ (Blotcky, Bernet, & Harman, 2022).»
Κεφ. 8: «ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ»
«Οι παραδοσιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν σημαντικούς περιορισμούς στην αντιμετώπιση σοβαρών επιπέδων ΓA. Η πολυπλοκότητα αυτών των περιπτώσεων απαιτεί εξειδικευμένες στρατηγικές παρέμβασης επανένωσης που διαφέρουν από τις συμβατικές μεθόδους για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της μοναδικής ψυχολογικής δυναμικής που παίζει. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας πρέπει να υποβληθούν σε προηγμένη εκπαίδευση ή επίβλεψη για να αποφύγουν τη σύγχυση της αποξένωσης με την απομάκρυνση, την κακή διαχείριση των αποξενωτών με διαταραχή προσωπικότητας, τον λάθος χειρισμό ψευδών ισχυρισμών για κακοποίηση και μια σειρά άλλων κινδύνων που σχετίζονται με αυτό το εξαιρετικά εξειδικευμένο πεδίο πρακτικής. Στο νομικό μέτωπο, η ανεπαρκής εκπαίδευση και οι αναποτελεσματικές στρατηγικές περιπλέκουν περαιτέρω αυτές τις υποθέσεις.»
Κεφ. 9: «ΑΠΟΞΕΝΩΝΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ, ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΕΝΗΛΙΚΑ ΑΠΟΞΕΝΩΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ»
«Οι αποξενωμένοι γονείς και οι παππούδες ζητούν συχνά από τους θεραπευτές, τους δικηγόρους, τους φίλους, τους συγγενείς και τους συναδέλφους τους συμβουλές για το πώς να χειριστούν τις εξαιρετικά απογοητευτικές καταστάσεις στις οποίες βρίσκονται. Φυσικά, οι ουσιαστικές και συγκεκριμένες συμβουλές εξαρτώνται από τις μοναδικές συνθήκες της οικογένειας και την τρέχουσα κατάσταση οποιασδήποτε νομικής διαδικασίας. Ωστόσο, είναι λογικό να προτείνουμε τις ακόλουθες βασικές αρχές σε σχεδόν κάθε αποξενωμένο γονέα και ανιόντα:
Κάντε την προετοιμασία σας. Μάθετε ό,τι μπορείτε για τη ΓA. Διαβάστε μερικά βιβλία. Δείτε βίντεο στο YouTube. Εάν είναι δυνατόν, παρακολουθήστε ένα εθνικό ή διεθνές συνέδριο για τη ΓΑ και κρατήστε σημειώσεις κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων.
Δημιουργήστε το δικό σας δίκτυο υποστήριξης. Μην προσπαθήσετε να περάσετε μόνοι σας αυτές τις δύσκολες εβδομάδες και μήνες. Προσκαλέστε στενούς φίλους και μέλη της οικογένειας και ίσως έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας και νομικής να συμμετάσχουν στην ομάδα υποστήριξής σας. Ίσως θέλετε να μείνετε σε επαφή μέσω μηνιαίων τηλεδιασκέψεων. Επίσης, εξετάστε το ενδεχόμενο να συμμετάσχετε σε μια προσωπική ή εξ αποστάσεως ομάδα υποστήριξης με επικεφαλής έναν εξειδικευμένο συντονιστή, όπως έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Διατηρήστε ρεαλιστική ελπίδα. Η εμπειρία της ΓΑ στην οικογένειά σας είναι ένα από τα πιο καταστροφικά γεγονότα που μπορεί να συναντήσει ένας γονέας. Αν και όχι πάντα, πολλοί γονείς επιμένουν και επιτυγχάνουν μια καλή σχέση με τα παιδιά τους. Μερικές φορές αυτό συμβαίνει αργότερα στη ζωή τους, όταν ένα παιδί απομακρύνεται από τον αποξενωτή γονέα πηγαίνοντας στο πανεπιστήμιο, μετακομίζοντας σε άλλη κοινότητα ή όταν παντρευτεί. Το προσωπικό σας δίκτυο υποστήριξης θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε την ελπίδα.
Μετατρέψτε τη θυματοποίηση σε δράση. Αποφύγετε να βυθιστείτε στην απογοήτευση. Εάν έχετε μάθει για τη ΓΑ μέσω της προσωπικής σας εμπειρίας, προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε τις γνώσεις σας για να εκπαιδεύσετε άλλους στο κύκλο σας, να πείτε την αλήθεια και ακόμη και να επηρεάσετε τη νομοθεσία. Μερικές φορές αυτό ονομάζεται ταξίδι από θύμα σε ήρωα.»
Κεφ. 10: «ΟΜΟΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ»
«Η θεωρία της γονικής αποξένωσης (ΓA) δεν υπάρχει στο κενό. Είναι ενσωματωμένο σε ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών εννοιών και θεωριών. Αυτή η επικάλυψη και η αλληλεξάρτηση πολλών γραμμών έρευνας βοηθά στην υποστήριξη της πραγματικότητας και της εγκυρότητας των αντίστοιχων κλάδων. Αυτό το κεφάλαιο αναφέρεται σε διάφορα ψυχολογικά θέματα που υποστηρίζουν τη θεωρία της ΓΑ, όπως τη θεωρία της προσκόλλησης, τη θεωρία της γονικής απώλειας, τη Ψυχολογική Κακομεταχείριση Παιδιών, στη Θεωρία των Οικογενειακών Συστημάτων, στη Θεωρία Γνωστικής Ασυμφωνίας και στη Διαπροσωπική Θεωρία Αποδοχής – Απόρριψης.»
Κεφ. 11: «ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΟΝΕΙΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ»
«Η ιστορία της θεωρίας της ΓΑ αντικατοπτρίζει μια συνεχή εξέλιξη στην κατανόηση του τρόπου χειραγώγησης των παιδιών στο πλαίσιο γονικών διαφωνιών υψηλής σύγκρουσης. Από τα πρώτα θεωρητικά πλαίσια στην επισημοποίηση του Συνδρόμου της ΓΑ από τον Gardner, στη σύγχρονη έρευνα σχετικά με την ΓA, αυτό το θέμα έχει γίνει ένα κρίσιμο ζήτημα τόσο στον τομέα της ψυχικής υγείας, όσο και στον νομικό τομέα. Σήμερα, η ΓΑ είναι ένα ολοένα και πιο αναγνωρισμένο φαινόμενο, με αυξανόμενη υποστήριξη για τη συμπερίληψή της σε διαγνωστικά πλαίσια και τη σχετική νομοθεσία.»
Κεφ. 12: «ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΓΟΝΕΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ»
«Η τρέχουσα κατανόηση της γονικής αποξένωσης (ΓA) έχει εξελιχθεί μέσα από μια πληθώρα ερευνητικών μεθοδολογιών τα τελευταία 40 χρόνια. Η ποιοτική έρευνα (Harman, Warshak, Lorandos, & Florian, 2022) έχει συμβάλει σημαντικά στην καθιέρωση της ΓΑ ως ώριμης περιοχής επιστημονικής έρευνας με μια εμπειρικά αξιόπιστη βάση γνώσεων. Οι προσωπικές αφηγήσεις και οι επαγγελματικές περιπτωσιολογικές μελέτες (Gardner, 1985· Minuchin, 1974) αρχικά προσδιόρισαν αυτή τη μοναδική οικογενειακή δυναμική παρέχοντας περιγραφικές αναλύσεις των ανθυγιεινών ευθυγραμμίσεων γονέα-παιδιού και δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών που εκδηλώθηκαν από τα παιδιά κατά τον χωρισμό και το διαζύγιο. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που ήθελαν να καταλάβουν πώς τα παιδιά θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην απόρριψη ενός γονέα διεξήγαγαν πιο συστηματικές αναλύσεις των γονεϊκών συμπεριφορών σε μεγαλύτερα δείγματα διαζευγμένων οικογενειών (Clawar & Rivlin, 2013; Dunne & Hedrick, 1994). Η επιστημονική κατανόηση προωθήθηκε από αναδρομικές αναφορές από ενήλικα παιδιά και γονείς που βίωσαν την αποξένωση (Baker, 2005a; Baker, 2006; Baker & Darnall, 2006), και ο επαγγελματικός λόγος υποκινήθηκε από διαδικαστικές κατευθυντήριες γραμμές που διατυπώθηκαν από τους επαγγελματίες για την αξιολόγηση και τη διαφοροποίηση του προβλήματος (Drozd & Olesen, 240 Warshak20).
Οι ποσοτικές μεθοδολογίες μπορούν να εκτιμηθούν ως ισχυρότερα επιστημονικά στοιχεία από τις ποιοτικές μεθόδους, αλλά η χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών με ποικίλα πλεονεκτήματα και αδυναμίες βοηθά στη δημιουργία μιας ισχυρής επιστημονικής κατανόησης σε ένα πεδίο μελέτης (Sandelowski, Voils, Leeman, & Crandell, 2012· Torrance, 2017). Επιπλέον, οι ποσοτικές μέθοδοι – που απαιτούν την τυχαία ανάθεση των υποκειμένων σε κλινικές δοκιμές, όπου η μία ομάδα λαμβάνει θεραπεία και η άλλη όχι και μετά τη σύγκριση του αποτελέσματος – συχνά δεν είναι εφαρμόσιμες ή ηθικές κατά τη μελέτη της δυναμικής της οικογένειας.
Οι ποιοτικές μέθοδοι που διερευνούν συστηματικά μεμονωμένες εμπειρίες και μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα και να ορίσουμε τα συστατικά της ΓA ήταν αναπόσπαστο μέρος στη δημιουργία μιας πλούσιας επιστημονικής κατανόησης αυτού του φαινομένου. Επιπλέον, η καθολική φύση των αιτιών, των χαρακτηριστικών και των συνεπειών της ΓΑ σε παιδιά, γονείς και παππούδες έχει επιβεβαιωθεί από ποιοτικές δημοσιεύσεις σε πολλές γλώσσες από περισσότερες από 30 χώρες σε όλο τον κόσμο. Αυτό το κεφάλαιο παρέχει μια δειγματοληψία του διεθνούς εμβέλειας της ποιοτικής έρευνας που δημοσιεύτηκε στη ΓA.»
Κεφ. 13: «ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΓΟΝΕΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ»
Ο όρος γονική αποξένωση (ΓA) επινοήθηκε από τον Richard Gardner τη δεκαετία του 1980 και συνοψίστηκε στο θεμελιώδες βιβλίο του το 1998 για να περιγράψει ένα πρότυπο συμπεριφοράς των παιδιών σε μια οικογενειακή δυναμική που συνήθως συνδέεται με μια αμφισβητούμενη ρύθμιση επιμέλειας. Από τότε, η θεωρία έχει τελειοποιηθεί και αυτό που ξεκίνησε ως προσεκτικές κλινικές παρατηρήσεις (όπως κάνουν όλες οι θεωρίες) έχει πλέον μελετηθεί και επιβεβαιωθεί σε πολυάριθμες ποσοτικές ερευνητικές μελέτες. Η κατανόηση της ερευνητικής βάσης της θεωρίας της ΓA είναι απαραίτητη τόσο για τους νομικούς, όσο και για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ειδικά για εκείνους που μπορεί να πιστεύουν λανθασμένα, ότι δεν υπάρχει τέτοια γνώση. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ενημέρωση της κλινικής πρακτικής (δηλαδή αξιολόγησης και θεραπείας) καθώς και για τη διαχείριση περιστατικών.»
Κεφ. 14: «ΓΟΝΕΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ»
«Η τρέχουσα ορολογία για την ενδοοικογενειακή βία αφορά σε λεκτική επίθεση προς τον σύντροφο (π.χ. αδιάκοπη λογομαχία) και βία κατά του συντρόφου (π.χ. σωματική και σεξουαλική κακοποίηση). Οι έννοιες της ενδοοικογενειακής βίας και της γονικής αποξένωσης (ΓA) αλληλεπιδρούν με δύο σημαντικούς, αλλά διακριτούς τρόπους: (1) Η πρόκληση ΓA σε ένα παιδί μπορεί να είναι ένα συστατικό της ενδοοικογενειακής βίας. Δηλαδή, μετά το διαζύγιο του ζευγαριού, ο θύτης μπορεί να συνεχίσει να ελέγχει τα παιδιά και να τα αποξενώνει από τον πρώην σύζυγο ως τρόπο τιμωρίας του πρώην συντρόφου. (2) Ένας κακοποιητικός γονέας μπορεί να ισχυριστεί, ότι τα παιδιά αποφεύγουν και αντιπαθούν αυτόν τον γονέα επειδή ο ευνοούμενος γονέας έχει κατηχήσει τα παιδιά και τα έχει αποξενώσει, όχι λόγω των κακοποιητικών πράξεων του απορριφθέντος γονέα. Στο (1), ο κακοποιητικός γονέας έχει εφαρμόσει αποξενωτικές συμπεριφορές στο αφήγημά του για σωματική και σεξουαλική κακοποίηση του πρώην συζύγου. Στο (2), ο κακοποιητικός γονέας αποδίδει λανθασμένα την απόρριψη των παιδιών στα πρακτικές του/της πρώην συζύγου.»
Κεφ. 15: «ΓΟΝΕΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ»
«Η γονική αποξένωση, η αδικαιολόγητη απόρριψη από ένα παιδί ενός άλλοτε αγαπημένου γονέα, είναι παρούσα στα αμερικανικά δικαστήρια σχεδόν από την έναρξή τους (Bernet, 2020b). Η εμφάνισή του στα οικογενειακά δικαστήρια ήταν τόσο ασπίδα που χρησιμοποιούσαν πραγματικά αποξενωμένοι γονείς για να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τα παιδιά τους και την επιμέλεια των παιδιών τους, όσο και σαν ξίφος που κρατούσαν δικαιολογημένα αποξενωμένοι γονείς που προσπαθούν να μεταδώσουν την ευθύνη στον άλλο γονέα για τις συνέπειες της κακής σχέσης τους με το παιδί τους. Αυτό το κεφάλαιο πραγματεύεται τη μαρτυρία σχετικά με τη ΓΑ και επίσης τη νομοθεσία που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα δικαστήρια χειρίζονται τις υποθέσεις ΓA.»
Κεφ. 16: «Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ ΑΠΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ»
«Η διευρυνόμενη αναγνώριση της γονικής αποξένωσης (ΓA) από τις επαγγελματικές οργανώσεις ήταν ένα κρίσιμο βήμα προς την κατανόηση και την αντιμετώπιση αυτής της περίπλοκης οικογενειακής δυναμικής. Αυτό το κεφάλαιο παρέχει παραδείγματα για το πώς η ΓΑ ωθεί τους νομικούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας να θεσπίσουν κατευθυντήριες γραμμές, να διαμορφώσουν επαγγελματικά πρότυπα, να αναπτύξουν πρωτόκολλα αξιολόγησης και να εφαρμόσουν νομικές παρεμβάσεις και παρεμβάσεις ψυχικής υγείας. Επιπλέον, υπάρχουν εκατοντάδες σχετικά άρθρα με κριτές που δημοσιεύονται από περιοδικά που σχετίζονται με την ανάπτυξη του παιδιού, το οικογενειακό δίκαιο, την εγκληματολογική ψυχολογία και την ψυχιατρική, την κοινωνική εργασία, την αξιολόγηση της επιμέλειας των παιδιών, την έρευνα τραύματος και κακοποίησης και τη θεραπεία οικογενειακών συστημάτων.
Παρόλο που ο όρος «γονική αποξένωση» παραμένει αντικείμενο συζήτησης, η υποκείμενη αιτία του – οι γονικές συμπεριφορές αποξένωσης – αναγνωρίζεται ευρέως ως δυνητικά επιβλαβής για τα παιδιά. Οργανισμοί όπως η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, η Αμερικανική Ακαδημία Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και η Ένωση Οικογενειακών και Συμβιβαστικών Δικαστηρίων έχουν ενσωματώσει εκτιμήσεις που σχετίζονται με τη ΓΑ στις πρακτικές τους οδηγίες, ενισχύοντας τη συνάφειά της σε κλινικά και νομικά περιβάλλοντα. Ένας αυξανόμενος αριθμός επαγγελματικών οργανώσεων αναγνωρίζει τη σοβαρότητα και τον αντίκτυπο της ΓΑ, υποδηλώνοντας ένα κρίσιμο βήμα προς την ευρύτερη κατανόηση και αποδοχή στην επαγγελματική κοινότητα.»
Κεφ. 17: «ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΓΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ»
«Ο στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να εξηγήσει ότι σε πολλές χώρες, η γονική αποξένωση θεωρείται μία από τις πολλές εξηγήσεις για την άρνηση επαφής των παιδιών. Επίσης, να υπογραμμιστεί η σημασία της εκμάθησης της αναγνώρισης των αποξενωτικών συμπεριφορών, προκειμένου να αποφευχθεί η παραβίαση των βέλτιστων συμφερόντων του παιδιού. Στις περισσότερες χώρες, το 10%-30% των παιδιών εκτιμάται, ότι έχουν χάσει την επαφή με έναν γονέα (Lohse, Hertsberg, Grundt, Kolmonen, & Hilmarsson, 2024). Οι λόγοι για αυτήν την απώλεια μπορεί να είναι η έλλειψη γονικής ικανότητας, η κακοποίηση, η παραμέληση ή η βία. Τις τελευταίες δεκαετίες, ένας αυξανόμενος αριθμός παιδιών έχασε την επαφή με έναν γονέα λόγω ΓΑ, κάτι που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.»
Κεφ. 18: «ΚΟΙΝΩΝΙΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΓΟΝΕΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ»
«Αυτό το κεφάλαιο εξηγεί ένα σημαντικό νέο χαρακτηριστικό στο ευρύ θέμα της θεωρίας της γονικής αποξένωσης. Για 40 χρόνια, η ΓΑ περιγράφεται με όρους ατομικών ψυχολογικών ζητημάτων εντός των μελών της οικογένειας, ζητημάτων σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας και δυναμικής εντός της οικογένειας στο σύνολό της. Είναι καιρός να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και να εξετάσουμε πώς η θεωρία της ΓΑ ταιριάζει σε μεγαλύτερα κοινωνικά και πολιτικά πεδία μελέτης. Ο τομέας της ΓΑ είναι σχετικά νέος σε κοινωνικούς προβληματισμούς και συναφείς πολιτικές και πολιτικές επιπτώσεις.
Η θεωρία της αποξένωσης είναι κεντρική για τη δομική κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η ΓΑ και οι αποξενωτικές πρακτικές αντανακλούν στάσεις και κοινωνικές συμπεριφορές ανάλογες με τις αποξενωτικές κοινωνικές συνθήκες στις οικογενειακές σχέσεις. Η ΓΑ μπορεί να γίνει κατανοητό ως ένα κοινωνικό φαινόμενο στις οικογένειες που αντικατοπτρίζει έναν αλλοτριωτικό λόγο στην ευρύτερη κοινωνία, ενισχύοντας έτσι τις πρακτικές της ΓΑ. Οι γονείς και άλλα μέλη της οικογένειας μπορεί να παρακινηθούν να χρησιμοποιήσουν αποξενωτικές πρακτικές για να εκπληρώσουν τις κοινωνικές τους φιλοδοξίες χρησιμοποιώντας κοινωνικά απαράδεκτα μέσα. Τα μέλη της οικογένειας που επηρεάζονται από γονικά αποξενωτικές πρακτικές μπορεί να έρθουν αντιμέτωπα με την προφανή επιτυχία των αποξενωτικών τους πρακτικών, όταν η παραπληροφόρηση και η παραπληροφόρηση καταλήγουν σε θεσμική υποστήριξη για ασυνείδητη και κοινωνικά αποκλίνουσα συμπεριφορά.
Τα επικίνδυνες και κοινωνικά αποκλίνουσες πρακτικές γονικής αποξένωσης εμφανίζονται ως ζήτημα δημόσιας υγείας τόσο εντός μιας οικογένειας όσο και μεταξύ των οικογενειών. Οι πολιτικές ιδεολογίες που είναι εχθρικές προς την οικογένεια ως κοινωνική οντότητα μπορεί να μην υποστηρίζουν τα βέλτιστα συμφέροντα των παιδιών, όταν επηρεάζουν το οικογενειακό δίκαιο και τις πολιτικές οικογενειακής βίας, χωρίς να τοποθετούν πλέον τις οικογενειακές σχέσεις στο επίκεντρο. Η κατάργηση των μαχητών τεκμηρίων της ισότιμης κοινής γονικής μέριμνας υποδηλώνει πολιτική και ιδεολογική οικειοποίηση της σχεσιακής δύναμης για την εξάλειψη των οικογενειών και των οικογενειακών σχέσεων, παρά τα πειστικά στοιχεία, ότι είναι απαραίτητα για τις κοινωνικές και αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών. Οι κοινωνικές πολιτικές, οι πολιτικές δημόσιας υγείας και ο νόμος θα πρέπει, επίσης, να αντιμετωπίζουν τον αποξενωτικό λόγο, όπως και τη παραπληροφόρηση σχετικά με τη ΓΑ, ως μια μορφή βίας.»
Κεφ. 19: «ΓΟΝΙΚΗ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ, DSM, ΚΑΙ ICD»
«Αυτό το κεφάλαιο εξετάζει τις προτάσεις για τη γονική αποξένωση που θα συμπεριληφθούν στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) και στη Διεθνή Ταξινόμηση Νοσημάτων (ICD). Το DSM δημοσιεύεται και ενημερώνεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA), με την τρέχουσα έκδοση να είναι η 5η έκδοση – Αναθεώρηση κειμένου (DSM-5-TR, 2022). Το ICD, που δημοσιεύτηκε και ενημερώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), βρίσκεται επί του παρόντος στην 11η έκδοσή του (ICD-11, που εγκρίθηκε το 2019).
Η συμπερίληψη της ΓA σε διαγνωστικά εγχειρίδια, όπως το DSM και το ICD, είναι σημαντική για διάφορους λόγους:
- Επικύρωση: Η συμπερίληψη επικυρώνει τις εμπειρίες των αποξενωμένων οικογενειών και των επαγγελματιών που τις βοηθούν, ενισχύοντας την ευαισθητοποίηση για αυτό το περίπλοκο ζήτημα.
- Κοινή γλώσσα: Η επίσημη αναγνώριση καθιερώνει μια κοινή γλώσσα και πλαίσιο για την κατανόηση της ΓΑ, ενισχύοντας την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών.
- Τυποποίηση: Η συνεπής ορολογία ανοίγει το δρόμο για τη δημιουργία τυποποιημένων εργαλείων αξιολόγησης και παρεμβάσεων που βασίζονται σε στοιχεία, βελτιώνοντας τελικά τα αποτελέσματα για τις πληγείσες οικογένειες.»
Κεφ. 20: «ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΓΟΝΕΙΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ»
«Αυτό το κεφάλαιο εξετάζει την παραπληροφόρηση σχετικά με τη γονική αποξένωση και τη θεωρία της. Δυστυχώς, η παραπληροφόρηση σχετικά με τη θεωρία της ΓΑ είναι ευρέως διαδεδομένη. Σε απάντηση, υπήρξαν πολλά άρθρα περιοδικών και κεφάλαια βιβλίων που εντόπισαν και αντέκρουαν ψευδείς δηλώσεις που δημοσιεύτηκαν, επομένως αυτό το κεφάλαιο είναι μόνο σύνοψη αυτών των δημοσιεύσεων. Όσον αφορά τους ορισμούς, η παραπληροφόρηση αναφέρεται σε ψευδείς πληροφορίες που δηλώνονται ή δημοσιεύονται, ανεξάρτητα από την πρόθεση του συγγραφέα να παραπλανήσει τον αναγνώστη – είναι ένας γενικός όρος για κάθε είδους ψευδείς ή εσφαλμένες πληροφορίες. Η παραπληροφόρηση, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται σε υλικό που είναι σκόπιμα παραπλανητικό ή προκατειλημμένο. Έτσι, η παραπληροφόρηση είναι η διάδοση αβάσιμων δηλώσεων με σκόπιμο τρόπο. Κατά τη μελέτη αυτού του προβλήματος, σχεδόν ποτέ δεν γνωρίζουμε τα υποκειμενικά κίνητρα του συγγραφέα -δηλαδή, εάν οι ψευδείς πληροφορίες εκφράζονται συνειδητά και σκόπιμα- επομένως συνήθως αναφερόμαστε σε αυτές τις λανθασμένες δηλώσεις ως παραπληροφόρηση.
Συνέπειες της παραπληροφόρησης για τη γονική αποξένωση: Τα παραδείγματα παραπληροφόρησης που αναφέρονται σε αυτό το κεφάλαιο βρέθηκαν σε άρθρα περιοδικών, κεφάλαια βιβλίων, παρουσιάσεις σε επαγγελματικές συναντήσεις και μερικές νομικές συνοπτικές πληροφορίες. Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δεν έφτασε στον κόσμο των δικαστικών γνωμοδοτήσεων, όπως αναφέρθηκε από τα πρωτοβάθμια δικαστήρια και τα εφετεία. Ωστόσο, ανησυχούμε, ότι η παραπληροφόρηση που περιγράφεται εδώ έχει επηρεάσει τα δικαστικά συμπεράσματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Είναι μια ανησυχητική προοπτική, ότι αυτές οι ψευδείς δηλώσεις έχουν μολύνει απόψεις που δημιουργούν προηγούμενο — καθώς αυτό είναι πιθανό να τραυματίσει παιδιά και οικογένειες στο μέλλον μέσω εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων.»
Κεφ. 21: «Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ»
«Υπάρχουν «μαλακοί επικριτές» και «σκληροί επικριτές» της γονικής αποξένωσης και της θεωρίας της. Οι μαλακοί επικριτές είναι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και νομικής που εργάζονται στο οικογενειακό δίκαιο, οι οποίοι διαφωνούν σχετικά με μία ή περισσότερες συγκεκριμένες πτυχές της θεωρίας της ΓΑ. Μπορεί να συμφωνούν απόλυτα, ότι συμβαίνει το φαινόμενο -δηλαδή ότι ο Γονέας Α μπορεί να αυθυποβάλει το παιδί να φοβάται και να αποφεύγει τον Γονέα Β χωρίς καλό λόγο- αλλά αυτοί οι ήπιοι επικριτές επιμένουν, ότι δεν υπάρχουν γενικά αποδεκτά κριτήρια για την αναγνώριση ή τη διάγνωση της ΓΑ. Ή μπορεί να πουν, ότι τυπικές παρεμβάσεις για σοβαρή ΓΑ—όπως η αφαίρεση του παιδιού από τον Γονέα Α και η τοποθέτηση του παιδιού με τον Γονέα Β—δεν έχουν υποβληθεί σε επαρκή εμπειρική έρευνα και δεν πρέπει να συστήνονται σε καταθέσεις ειδικών σε οικογενειακά δικαστήρια. Οι σκληροί επικριτές, από την άλλη πλευρά, έχουν πολύ ισχυρότερες απόψεις και ανησυχίες για τη θεωρία της ΓA. Εκφράζουν την άποψη, ότι η έννοια της ΓA ήταν ένα παραμύθι που εφευρέθηκε από τον Richard Gardner για να προστατεύσει τους κακοποιούς πατέρες από την απώλεια του χρόνου ανατροφής των παιδιών ή ακόμη και από την ποινική δίωξη. Ή, ότι καμία επαγγελματική οργάνωση στις ΗΠΑ δεν έχει αναγνωρίσει την πραγματικότητα της ΓΑ. Ή, ότι οι πραγματογνώμονες δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να καταθέσουν σχετικά με την ΓA σε οποιαδήποτε νομική διαδικασία.
Στον ακόλουθο σύνδεσμο θα βρείτε όλο το βιβλίο:
20250430+PASG+Book+ParentalAlienationTheory,+pre+CIP