Η ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ, ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Αναστασία Μπέκα, παιδοψυχίατρος, Διευθύντρια Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου “Παπανικολάου” Θεσσαλονίκης

(Διδακτορική διατριβή του 2005 στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)  απόσπασμα (σελ. 65 – 68):

Ένα σημαντικό πρόβλημα σε σχέση με την επικοινωνία του μη έχοντα την επιμέλεια γονέα με το παιδί, είναι η παρεμβολή και η παρεμπόδιση της επικοινωνίας αυτής από τον έχοντα την επιμέλεια γονέα (Turkat, 1994).

Το πρόβλημα αυτό έχει τρομακτικές διαστάσεις: 6 εκατομμύρια παιδιά στις Η.Π.Α. παρεμποδίζονται να επικοινωνούν απρόσκοπτα με το γονέα που δε μένει πλέον μαζί τους.

50% των πατέρων αναφέρουν πως εμποδίζονται να βλέπουν τα παιδιά τους (Arditti, 1992), ενώ 40% των μητέρων ομολογούν, ότι παρεμπόδισαν την επικοινωνία αυτή (Kressel, 1985).

Ο Turkat (1995) αναφέρει τρεις τύπους παρεμπόδισης της επικοινωνίας : (α) την οξεία παρεμπόδιση, (β) το σύνδρομο γονεϊκής α π ο ξ έ ν ω σ η ς (Gardner, 1985), και (γ) το κακοηθές σύνδρομο της μητέρας που χωρίζει (divorce related malicious mother syndrome)

(α) Στην οξεία παρεμπόδιση, ο γονέας που έχει την επιμέλεια δεν έχει συστηματικό σχέδιο να διασπάσει τη σχέση του παιδιού με τον άλλο γονέα. Αντίθετα φαίνεται πως οι ενέργειες του είναι ξαφνικές, παρορμητικές και παροδικές. Εκδηλώνονται είτε ενεργητικά, π.χ. αιφνίδια ανακοίνωση στον άλλο γονέα ότι δε μπορεί να δει το παιδί, είτε παθητικά, π.χ. ο μη έχων την επιμέλεια γονέας φθάνει στο σπίτι για να παραλάβει το παιδί και αυτό απουσιάζει. Συνήθως, αυτής της μορφής η παρεμπόδιση της επικοινωνίας συνδέεται με θυμό εναντίον του γονέα για κάποιο λόγο (π.χ. γιατί δεν πλήρωσε τη διατροφή), με «κακή» συμβουλή φίλων, ή και με άλλους λόγους (π.χ. κακομεταχείριση της μητέρας που έχει την επιμέλεια από τον πατέρα του παιδιού).

(β) Η έννοια του συνδρόμου γονεϊκής αποξένωσης (parental alienation syndrome) πρωτοεισήχθη από το Richard Gardner το 1985, σε άρθρο του με τίτλο “Πρόσφατες τάσεις στην αντιδικία για το διαζύγιο και την επιμέλεια”. Πρόκειται για διαταραχή που εμφανίζεται στα πλαίσια των αντιδικιών για την επιμέλεια των παιδιών σε περιπτώσεις διαζυγίου. Κύρια εκδήλωση του εν λόγω συνδρόμου αποτελεί η εκ μέρους του παιδιού εκστρατεία υποτίμησης εναντίον ενός γονέα, εκστρατεία που δε μπορεί να δικαιολογηθεί. Η κατάσταση αυτή προκύπτει από ένα συνδυασμό συνειδητής πλύσης εγκεφάλου του παιδιού εκ μέρους του ενός γονέα εναντίον του άλλου, και από ‘σενάρια’ που αναπτύσσει προσωπικά το παιδί σχετικά με τον απορριπτόμενο γονέα. Έτσι δημιουργείται μια αμοιβαία ενισχυόμενη επανατροφοδότηση ανάμεσα στο παιδί και το γονέα που το προγραμματίζει, με αποτέλεσμα τα προηγούμενα βιώματα αγάπης του παιδιού προς το γονέα-στόχο να αντικαθίστανται από μια νέα πραγματικότητα, ένα αρνητικό σενάριο, με πεποιθήσεις και αντιλήψεις που τις μοιράζονται ο «προγραμματίζων» γονέας και το παιδί, για να δικαιολογήσουν την απόρριψη του άλλου γονέα. Κατά τον Gardner, οι μητέρες εμπλέκονται πιο συχνά στο σύνδρομο αυτό, που ισοδυναμεί, κατά τους Ciawar και Rivlin (1991), με ψυχολογική απαγωγή. Πάντως, όταν συμβαίνει και πραγματικά απαγωγή του παιδιού, τότε πιο συχνοί δράστες είναι οι πατέρες Η διάγνωση του συνδρόμου, αν και το ίδιο αποτελεί μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης του παιδιού από το γονέα που το προγραμματίζει, δικαιολογείται μόνον όταν δεν υπάρχει ιστορικό κακοποίησης ή παραμέλησης του παιδιού, που θα δικαιολογούσε την απέχθεια του παιδιού προς το γονέα-στόχο (Gardner, 2001). Η συμβολή του Gardner στην δικαστική παιδοψυχιατρική αποτελεί ακριβώς το γεγονός ότι ευαισθητοποίησε τόσο τους γονείς όσο και τους νομικούς αλλά και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, στο γεγονός ότι οι δηλώσεις-επιθυμίες των παιδιών σχετικά με την επιμέλεια και την επικοινωνία με τους γονείς μετά τη διάσταση τους, δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά γράμμα (in face value), αλλά να εκτιμώνται και για ύπαρξη συνδρόμου γονεϊκής αποξένωσης (Rand, 1997a & b).

(γ) Το σύνδρομο της κακόβουλης μητέρας που χωρίζει (Divorce Related Malicious Mother Syndrome) περιγράφηκε από τον Turkat το 1995, και αναφέρεται σε μητέρες που χωρίζουν και δεν αρκούνται να αποξενώσουν το παιδί από τον πατέρα, αλλά προχωρούν σε σωρεία κακόβουλων ενεργειών εναντίον του τελευταίου, όπως σε ψευδείς καταγγελίες εναντίον του για σεξουαλική κακοποίηση, εμπλοκή άλλων προσώπων σε πράξεις εναντίον του, καθώς και υπερβολική εμπλοκή σε δικαστικούς αγώνες εναντίον του, παραβιάζοντας συστηματικά τις -αντίθετες με τη στάση τους- δικαστικές αποφάσεις.

Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, εμφανίζεται στην επιστημονική βιβλιογραφία και σύνολο άλλων “παθολογικών τάσεων” σε περιπτώσεις διαζυγίων όπου εμπλέκονται παιδιά – πλην του συνδρόμου γονεϊκής αποξένωσης και του συνδρόμου της κακόβουλης μητέρας που χωρίζει – όπως το σύνδρομο SAID – Sexual Allegations in Divorce – καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση επί διαζυγίου (Blush, et al., 1987) και το σύνδρομο της Μήδειας – Medea Syndrome (Jacobs, 1988, Wallerstein et al., 1989).

Συχνότερη μορφή διαταραχής πάντως, αποτελούν οι ψευδείς καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση (σύνδρομο SAID) σε περιπτώσεις διαζυγίου, με στόχο να επηρεασθεί η έκβαση της δικαστικής απόφασης (Thoennes et al., 1990). Μάλιστα οι στατιστικές του Εθνικού Κέντρου Κακοποίησης και Παραμέλησης των Η.Π.Α. το 1988, έδειξαν ότι οι ψευδείς καταγγελίες υπερτερούσαν των αληθών (αποδεδειγμένων), με σχέση δύο προς ένα (National Center of Child Abuse And Neglect, 1988). Οι ερευνητές του θέματος αυτού αναφέρονται στα αίτια που οδηγούν το γονέα που έχει την επιμέλεια να αποξενώνει το παιδί του από τον άλλο γονέα, αλλά και στη συμβολή του παιδιού στην αποξένωση αυτή (Rand, 1997a & b). Ειδικότερα για τα παιδιά, αναφέρονται σε αναπτυξιακούς παράγοντες (Johnston et al., 1993), σε καταστάσεις φανταστικής ψευδολογίας – pseudologia fantastica, (Barnet, 1993), και σε αποτυχία ολοκλήρωσης της φάσης αποχωρισμού-εξατομίκευσης (separation – individuation) (Johnston & Roseby, 1997). Η αναγνώριση των παραπάνω καταστάσεων, η οποία είναι δύσκολη και συνήθως απαιτεί τη διενέργεια παιδοψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης από παιδοψυχιατρική ομάδα, μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τους υπηρετούντες στο δικαστικό σύστημα να πάρουν τις σωστές αποφάσεις, όταν καλούνται να αποφασίσουν για την ανάθεση της επιμέλειας.

Όσον αφορά τους γονείς, οι Johnston και Campbell (1988) αναφέρουν μια τριάδα παραγόντων που συμβάλλουν στα μελετώμενα «αδιέξοδα» της οικογένειας : α) την ατομική ψυχοπαθολογία των γονέων, β) την παθολογία που πηγάζει από τη συζυγική σχέση και τις αλλαγές που αυτή υφίσταται, και γ) περιβαλλοντικούς παράγοντες που συντηρούν τη συνεχιζόμενη αντιδικία.

Η ατομική ψυχοπαθολογία μπορεί να σχετίζεται με ιστορικό επανειλημμένων ‘απωλειών’ του γονέα, τις οποίες δεν έχει επεξεργασθεί, σε συνδυασμό με την παθολογική του εξάρτηση από τη συνεχή παρουσία του παιδιού. Το ναρκισιστικό πλήγμα που δέχονται από το χωρισμό μπορεί να κινητοποιήσει εξαιρετικής έντασης θυμό, που να κρατά ‘δεμένους’ τους γονείς μεταξύ τους, σύνδεσμος που επιτυγχάνεται διαμέσου των συγκρούσεων και της αντιδικίας σχετικά με το παιδί. Μάλιστα, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναγνωρίζουν τώρα όλο και συχνότερα, ότι ο ανταγωνισμός που επικρατεί στο δικαστικό σύστημα, όχι μόνον δε βοηθά στην επίλυση των οικογενειακών συγκρούσεων, αλλά αντίθετα τις επιτείνει (Johnston & Campbell, 1988, Johnston & Roseby, 1997). Εξάλλου, και η στάση των δικαστών αλλά και αυτών των ίδιων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, έχει θεωρηθεί ότι συχνά υποδαυλίζει τις συγκρούσεις των γονέων, που αδυνατούν τελικά να ‘αποχωρισθούν’ μεταξύ τους, συνεχίζοντας τους δικαστικούς τους αγώνες (Jonhston, Cambpell & Tall, 1985, Johnston & Roseby, 1997, American Bar Association, 2000).

Leave a reply

Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με την επωνυμία «Κάθε παιδί χρειάζεται 2  Γονείς Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία» και τον διακριτικό τίτλο «A Child Needs 2 Parents ΑΜΚΕ»

Άρθρα

Επικοινωνία

Παναγή Τσαλδάρη 309
Νίκαια
ΤΚ: 18453

Υποστήριξη

Με ενθουσιώδεις εθελοντές, είμαστε έτοιμοι να σας στηρίξουμε οποιαδήποτε στιγμή.