Επισκόπηση της διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας – αντίθετη με τις αποφάσεις των Ελληνικών Δικαστηρίων περί αποκλειστικής επιμέλειας.

16/06/2025

Ήδη από το 2013, μια σημαντική γαλλική επιστημονική μελέτη διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος μόνιμης απώλειας της επικοινωνίας με έναν γονέα ήταν 1% στην περίπτωση που ο δικαστής ανέθετε κοινή την επιμέλεια ήδη από τη προσωρινή διαταγή. Ο κίνδυνος εκτινασσόταν στο 21% στην περίπτωση της «παραδοσιακής» αποκλειστικής επιμέλειας (Δύο Σαββατοκύριακα το μήνα με τον πατέρα)¹. Η γονική απώλεια κατά τα πρώτα 9 χρόνια της ζωής συσχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα χρωμοσωμικών βλαβών με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οργανικών ασθενειών².

Το Συμβούλιο της Ευρώπης, παρατήρησε, υπό το πρίσμα επιστημονικών στοιχείων και στη συνέχεια ακροάσεων διεθνών εμπειρογνωμόνων, ότι η εμπειρία δεκαετιών της Αυστραλίας, όπου το τεκμήριο της κοινής επιμέλειας ισχύει από το 2006, είναι ευεργετική πάνω από την ηλικία των 4 ετών και χωρίς επιβλαβή αποτελέσματα μεταξύ των ηλικιών 2 και 4  ετών³.

Θεμελιώδης είναι μια άλλη επιστημονική έρευνα, που συντόνισε ο καθηγητής Richard Warshak και δημοσιεύθηκε το 2014 με την έγκριση 110 διεθνών ερευνητών. Επικεντρώνεται σε μια ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με τη συνεπιμέλεια για παιδιά ηλικίας κάτω των τεσσάρων ετών. Αυτή η μετα-ανάλυση βασίζεται σε 13 μελέτες (Wallerstein-Kelly, 1975, McKinnon-Wallerstein, 1987, Brotsky, 1991, Maccoby, 1992, Solomon, 1999, Woodward, 2000, Pruett, 2004, Altenhof, 2008, Berger Melli, 2008, Kaspiew, 2009, Altenhofen, 2010, McIntosh, 2010, Tornello, 2013) και καταλήγει σε δύο σημαντικούς ισχυρισμούς: (α) «Δεν υπάρχουν ενδείξεις για την ανάγκη καθυστέρησης της συχνής και τακτικής συμμετοχής (συμπεριλαμβανομένης της διανυκτέρευσης) και των δύο γονέων με τα παιδιά τους» και (β) «Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα των μελετών που εξετάζονται στο παρόν έγγραφο υποστηρίζουν τα σχέδια γονικής μέριμνας που εξισορροπούν καλύτερα το χρόνο των παιδιών στα δύο σπίτια »⁴.

Σε μια μελέτη του 2016, οι William V. Fabricius και Go Woon Suh επεσήμαναν, ότι η ίση γονική μέριμνα των παιδιών ηλικίας κάτω των 2 ετών έχει ως αποτέλεσμα (α) καλύτερες σχέσεις του παιδιού τόσο με τον πατέρα όσο και με τη μητέρα βραχυπρόθεσμα, (β) καλύτερες σχέσεις τόσο με τον πατέρα όσο και με τη μητέρα μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, τα οφέλη (προσαρμοσμένα για την πιθανή επίδραση μεταβλητών, όπως η ηλικία των παιδιών κατά τη στιγμή του χωρισμού, το φύλο των παιδιών, ο χρόνος που είχαν στη διάθεσή τους οι πατέρες στην εφηβεία και το επίπεδο των συγκρούσεων που αξιολογήθηκαν έως και 5 χρόνια μετά τον χωρισμό) είναι εμφανή για παιδιά κάτω των δύο ετών και ακόμη και κάτω του ενός έτους. Επιπλέον, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των ζευγαριών στα οποία η συνεπιμέλεια επιτυγχάνεται με αμοιβαία συμφωνία και εκείνων στα οποία επιβάλλεται από τον δικαστή παρά τη θέληση ενός εκ των αντιδίκων⁵.

Η δημοσίευση στο Acta Pediatrica μιας σουηδικής κυβερνητικής έρευνας έδειξε, σε δείγμα 3656 παιδιών προσχολικής ηλικίας (3-5 ετών), ότι τα παιδιά με συνεπιμέλεια παρουσίαζαν λιγότερα συμπτώματα ψυχολογικών διαταραχών από εκείνα με αποκλειστική επιμέλεια⁶. Και μια άλλη σουηδική έρευνα έδειξε, ότι δεν υπήρχε διαφορά στα επίπεδα των ορμονών του στρες μεταξύ των παιδιών σε εναλλασσόμενη διαμονή και των παιδιών σε αποκλειστική διαμονή⁷. Επισημαίνουμε ότι στη Σουηδία η ελληνική δικαστική πρακτική θα φαινόταν αναχρονιστική: πλέον πάνω από το 40% των παιδιών ζουν ισόχρονα με τον πατέρα και τη μητέρα τους μετά τον χωρισμό των συζύγων, πολύ συχνά ακόμη και κάτω των τριών ετών, και ότι όλες οι μελέτες έχουν δείξει μόνο θετικά αποτελέσματα για την ευημερία των ανηλίκων.

Με δεδομένο, ότι ο λόγος που επικρατεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τα παιδιά που αντιμετωπίζονται σαν «παιδί βαλίτσα» δεν έχει καμία επιστημονική αξία για τους διεθνείς ειδικούς (τα παιδιά των νομαδικών λαών έχουν καλύτερες παραμέτρους ψυχικής υγείας από τις δικές μας στις δυτικές κοινωνίες!), μια κοινή επιμέλεια με εναλλασσόμενη φροντίδα ανά εβδομάδα και 50% διακοπές σε κάθε περίπτωση συνεπάγεται 49 μετακινήσεις ανά έτος για το παιδί (αλλά πολύ λιγότερες αν η εναλλαγή για το παιδί περιστρέφεται γύρω από το σχολείο δηλαδή το πηγαίνει ο ένας και το παίρνει ο άλλος!), ενώ οι δύο εναλλασσόμενες εβδομάδες με έξι επαφές στα μέσα της εβδομάδας ανά μήνα που ισχύουν συνεπάγονται ως και 179 μετακινήσεις! Η κοινή επιμέλεια με 12 διανυκτερεύσεις και 50% χρόνο κατά τις διακοπές οδηγεί σε 136, ακόμα λιγότερες από την ισχύουσα νομική πρακτική.

Η συνήθης πρακτική των Ελληνικών δικαστηρίων είναι το ανήλικο τέκνο να περνάει έξι νύχτες το μήνα με τον πατέρα. Έξι νύχτες στις τριάντα, ωστόσο, ισοδυναμούν με 20% του χρόνου έναντι 80% του χρόνου με τον επικρατέστερο γονέα.

Πρόκειται για μια ρύθμιση που διεθνώς χαρακτηρίζεται ως «Physical Sole Custody», ελληνιστί «αποκλειστική επιμέλεια», ρύθμιση που απέχει πολύ από το ελάχιστο όριο (33% των διανυκτερεύσεων) που εγγυάται τη προστασία του παιδιού. Αυτή η ασύμμετρη κατανομή του χρόνου σχετίζεται με επιβλαβή αποτελέσματα, με μεγαλύτερη σύγκρουση μεταξύ των γονέων και με μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας ενός γονέα με την πάροδο του χρόνου. Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν, ότι οι συνέπειες στην υγεία του παιδιού με την πάροδο του χρόνου μπορεί να είναι σοβαρές (ορμονικές, χρωμοσωμικές, νεοπλασματικές βλάβες κ.λπ.)⁸. Ποιος θα αποκαταστήσει ή αποζημιώσει αυτές τις μακροχρόνιες βλάβες;

Τέλος, μια μεγάλη μελέτη που διεξήχθη υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών σε 36 βιομηχανικές χώρες και στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 200.000 παιδιά ηλικίας 12 έως 15 ετών έδειξε με σαφή στατιστική αξιοπιστία, ότι εκείνα που ζούσαν ίσο χρόνο με τις μητέρες και τους πατέρες τους μετά τον χωρισμό είχαν καλύτερο προφίλ επικοινωνίας με τους γονείς τους και υψηλότερο επίπεδο ικανοποίησης από τη ζωή τους⁹.

Συμπεράσματα

Εν τέλει, με βάση τις ανωτέρω αναφερόμενες διεθνείς μελέτες που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα, η τρέχουσα πρακτική των Ελληνικών Δικαστηρίων είναι επιζήμια για το δικαίωμα του ανηλίκου στην ψυχοσωματική υγεία και επιβεβαιώνει την ιδέα, ότι μεταξύ επιστήμης και δικαίου (στην Ελλάδα, γιατί σε πολλές χώρες του εξωτερικού τα πράγματα είναι διαφορετικά) υπάρχει σοβαρή απόκλιση.

Ας λάβουμε υπόψη μας, όταν μιλάμε για «δημογραφικό χειμώνα»: πολλοί άνδρες, μπροστά σε τέτοιες αποφάσεις, δεν αισθάνονται κίνητρο να κάνουν παιδιά.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. A. Régnier-Loilier, Quand la séparation des parents s’accompagne d’une rupture du lien entre le père et l’enfant, in Population & Sociétés 2013/5 (n. 500), pp. 1-4.
2. C. Mitchell, S. McLanahan, L. Schneper, I. Garfinkel, J. Brooks-Gunn, D. Notterman, Father Loss and Child Telomere Length, in Pediatrics, 2017 Aug; 140(2): e20163245.
3. https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-EN.asp?fileid=22220
4. R. A. Warshak, Social science and parenting plans for young children: A consensus report, in Psychology, Public Policy, and Law, 20(1), 2014, pp. 46–67 https://doi.org/10.1037/law0000005
5. W.V. Fabricius, G.W. Suh, Should infants and toddlers have frequent overnight parenting time with fathers? The policy debate and new data, in Psychology, Public Policy, and Law, 23(1), 201768–84 https://doi.org/10.1037/law0000108
6. M. Bergström, E. Fransson, H. Fabian, A. Hjern, A. Sarkadi, Preschool children living in joint physical custody arrangements show less psychological symptoms than those living mostly or only with one parent, in Acta Paediatrica, 2018 Feb;107(2):294-300.doi: 10.1111/apa.14004. Epub 2017 Sep 7.
7. E. Fransson, L. Folkesson, M. Bergström, V. Östberg, P. Lindfors, Exploring salivary cortisol and recurrent pain in mid-adolescents living in two homes, in BMC Psychology, 2014; 2(1): 46. Published online 2014 Oct 14 doi: 10.1186/s40359-014-0046-z.
8. V.C. Vezzetti, Shared parenting as a protective factor in children’s and adults’ health, in The Routledge International Handbook of Shared Parenting and Best Interest of the Child, 1st ed., ImprintRoutledge, 2021, p. 13.
9. Joint Physical Custody and Communication with Parents: A Cross-National Study of Children in 36 Western Countries January, in Journal of Comparative Family Studies, 2011, 42(6):871-890 DOI: 10.2307/41604494.