Στις 04.12.2023 η ΑΜΚΕ Παιδί με 2 Γονείς συμμετείχε στο σχολιασμό στη Δημόσια διαβούλευση νομοθετικής πρωτοβουλίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, υπό τον τίτλο: «Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης – Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας»:
Υπογραμμίζουμε την αναγκαιότητα της νομοθετικής αναγνώρισης της γονικής αποξένωσης ως μορφής ενδοοικογενειακής βίας καθώς και την πρόβλεψη αντίστοιχων νομικών κυρώσεων.
Με τον όρο γονική αποξένωση περιγράφεται η άνευ βάσιμων λόγων απροθυμία, η άρνηση και η απόρριψη επαφής του παιδιού με τον έναν γονέα (Baker & Eichler, 2016), ως απόρροια της επίμονης και μεθοδικής χρήσης συγκεκριμένων μοτίβων αποξενωτικής συμπεριφοράς του έτερου γονέα (Verrocchio, Baker & Bernet, 2016), που έχει σκοπό να βλάψει την ποιότητα της σχέσης παιδιού – στοχευόμενου γονέα (Harman, Biringen, Ratajack, Outland & Kraus, 2016a; Lorandos, Bernet & Sauber, 2013). Στη σύγχρονη, επιστημονική βιβλιογραφία και έρευνα οι πράξεις στις οποίες προβαίνει ο γονέας που επιδιώκει να απομακρύνει ψυχικά τον έτερο γονέα, συνοψίζονται σε: (1) συνεχή άσκηση κακόβουλης κριτικής εις βάρος του στοχευόμενου γονέα παρουσία του παιδιού, (2) διάδοση «κατασκευασμένων» αφηγημάτων που περιλαμβάνουν είτε μία στρεβλή εκδοχή της πραγματικότητας, είτε αναληθή γεγονότα, (Jaffe, Thakkar & Piron, 2017), (3) απόσυρση ή/και άρνηση συναισθηματικής ανταπόκρισης (Binggeli, Hart & Brassard, 2001) περιφρόνηση, πρόκληση ενοχών (Baker & Darnall, 2006) και ταπείνωση του παιδιού, όταν εκδηλώνει αισθήματα αγάπης κι εγγύτητας στον στοχευόμενο γονέα (Baker & Verrocchio, 2015), (4) κατατρομοκράτηση του παιδιού, μέσω της διαμόρφωσης εντυπώσεων, ότι ο στοχευόμενος γονέας είναι «επικίνδυνος», «ακατάλληλος να ασκήσει το γονικό καθήκον του», «ασταθής» χαρακτήρας (López, Iglesias & García, 2014), (5) εξαναγκασμός του παιδιού να «κατασκοπεύει» τον στοχευόμενο γονέα και να μεταφέρει τις πληροφορίες στον γονέα εξάρτησης, (6) εξαναγκασμός του παιδιού να πετάξει αντικείμενα και φωτογραφίες του στοχευόμενου γονέα, επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο τον «συμβολικό θάνατό του» (Harman & Biringen, 2018) καθώς και να αποκαλεί «πατέρα» ή «μητέρα» έναν τρίτο ενήλικο (Verrocchio, Baker & Marchetti, 2017), (7) ηθική και υλική επιβράβευση του παιδιού, όταν αποκρύπτει πληροφορίες από τον στοχευόμενο γονέα (Verrocchio, Baker & Marchetti, 2017), (8) μετάδοση ελλιπών, παραπλανητικών ή αναληθών πληροφοριών στον στοχευόμενο γονέα, συχνά, με αποτέλεσμα, αφενός ο ίδιος να απουσιάζει από τις «σημαντικές στιγμές» της ζωής του παιδιού του, αφετέρου το παιδί να βιώνει αισθήματα απόρριψης κι εγκατάλειψης (Lorandos, 2013), (9) πρόωρη εμπλοκή του παιδιού σε ζητήματα προς επίλυση, όπως νομικά ή οικονομικά, που αφορούν σε ενηλίκους (Balmer, Matthewson & Haines, 2017) κι επομένως άκαιρη ενηλικίωσή του, (10) εξαναγκασμός του παιδιού να επιλέξει έναν από τους δύο γονείς του, με συνέπεια την απόρριψη μέρους της ταυτότητάς του ή την εμφάνιση αισθήματος ντροπής, (11) σκόπιμη παρεμπόδιση ή/και ματαίωση επικοινωνίας (δια ζώσης, τηλεφωνικής) παιδιού – στοχευόμενου γονέα (Reay, 2011) και ταυτόχρονα μεταβίβαση της ευθύνης στο τέκνο για τη μη συμμόρφωση στις δικαστικές εντολές (Joshi, 2016), (12) αποκλεισμός της πρόσβασης του στοχευόμενου γονέα σε ακαδημαϊκά και ιατρικά έγγραφα ή πληροφορίες που αφορούν στο παιδί (Baker & Darnall, 2006; López, Iglesias & García, 2014), (13) υπονόμευση της σχέσης του παιδιού με την ευρύτερη οικογένεια του στοχευόμενου γονέα ή/και απαγόρευση επαφής με τους λοιπούς συγγενείς (Worenklein, 2013).
Οι παραπάνω ενέργειες είναι βίαιες, επειδή δύνανται να προκαλέσουν στους αποδέκτες, ιδίως στα παιδιά, «ψυχολογική βλάβη» και «κακή ανάπτυξη», ακόμη κι αν δεν εφαρμόζονται, ταυτόχρονα, στο σύνολό τους (Baker, 2005). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) ορίζει τη βία ως: «τη σκόπιμη χρήση σωματικής βίας ή δύναμης, απειλούμενης ή πραγματικής, εναντίον του εαυτού μας, ενός άλλου ατόμου ή εναντίον μιας ομάδας ή κοινότητας, που είτε οδηγεί είτε έχει πολλές πιθανότητες να οδηγήσει σε τραυματισμό, θάνατο, ψυχολογική βλάβη, κακή ανάπτυξη ή στέρηση». Η έρευνα δεικνύει, ότι τα παιδιά, που έχουν αποξενωθεί ή ευρίσκονται σε διαδικασία αποξένωσης από τον έναν γονέα τους, έχουν πολλές πιθανότητες να εμφανίσουν, μεταξύ άλλων, συναισθηματικές δυσκολίες (χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα απόρριψης και εγκατάλειψης, κατάθλιψη, απουσία αμφιθυμίας ή τύψεων όταν εκδηλώνουν αδιαφορία στον στοχευόμενο γονέα, έλλειψη ενσυναίσθησης), συμπεριφορικές δυσκολίες (αδυναμία οριοθέτησης ή διαχείρισης θυμού), αγχώδεις διαταραχές, χαμηλή κοινωνική προσαρμογή, ψυχοσωματικά συμπτώματα, οργανικές βλάβες (π.χ. υψηλή αρτηριακή πίεση) καθώς και αισθητή πτώση στις ακαδημαϊκές επιδόσεις τους (Harman & Biringen, 2016; Amato, 2001; Douglas & Hines, 2016b; Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου, 2015; Turkat, 2005; Turkat, 2016; Mehta, 2021).
Ως εκ τούτου, η γονική αποξένωση είναι μία μορφή βίας και δη ενδοοικογενειακής, επειδή συντελείται ανάμεσα στα μέλη του οικογενειακού συστήματος. Σημειωτέον, ότι o Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ορίζει την ενδοοικογενειακή βία ως: «κάθε βίαιη πράξη που προκαλείται από ένα μέλος της οικογένειας σε άλλο, εννοιολόγηση που εμπεριέχει την παιδική κακοποίηση».
Ως «θύμα» ενδοοικογενειακής βίας θεωρείται κάθε άτομο που έχει υποστεί βλάβη, συμπεριλαμβανομένου του «ψυχικού τραυματισμού και του συναισθηματικού πόνου». Ειδικότερα, τα παιδιά που εκτίθενται επανειλημμένως σε περιστατικά βίας (σωματικής, ψυχολογικής, λεκτικής), είτε είναι άμεσοι, είτε έμμεσοι αποδέκτες (π.χ. παρακολουθώντας σκηνές βίας με εμπλεκόμενους τους γονείς τους), θεωρούνται θύματα ενδοοικογενειακής βίας (Hillis, Mercy & Saul 2017).
Επιπλέον στο άρθρο Άρθρο 86 του Νομοσχεδίου με Τίτλο: «Σωματική και ψυχολογική βία σε βάρος ανηλίκων- Τροποποίηση άρθρου 4 ν. 3500/2006»: Επί ασκήσεως σωματικής ή ψυχολογικής βίας σε βάρος ανηλίκου, στο πλαίσιο της ανατροφής του, εφαρμόζεται το άρθρο 1532 του Αστικού Κώδικα», χωρίς να γίνεται κανένας νομικός καθορισμός του πλαισίου της ψυχολογικής βίας και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η Αιτιολογική Έκθεση του Ν. 4800/21 περί διάρρηξης σχέσεων γονέα – τέκνου.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, απευθύνουμε έκκληση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης να προστατεύσει το θεμελιώδες δικαίωμα των παιδιών να έχουν υγιείς οικογενειακές αλληλεπιδράσεις, αναγνωρίζοντας νομοθετικά την περίσταση της γονικής αποξένωσης, ως ακραία και σκόπιμα προκαλούμενη μορφή διάρρηξης σχέσεων γονέα – τέκνου, καθώς και τις μορφές συμπεριφοράς που ωθούν σε αυτή, ως μία μορφή ενδοοικογενειακής βίας, προβλέποντας, παράλληλα, νομικές κυρώσεις προς όσους / όσες τελούν αποξενωτικές ενέργειες, όπως επιτάσσει η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που κυρώθηκε με τον Ν. 2101/1992 (Α’ 192).
Ο καθορισμός νομικών κυρώσεων επιβάλλεται, διότι θα συμβάλει στην πρόληψη της θυματοποίησης χιλιάδων παιδιών, γονέων και συγγενών αυτών που υφίστανται αδικαιολόγητα τις σημαντικότατες επιπτώσεις της γονικής αποξένωσης μετά από την διάρρηξη των σχέσεων που έχει προκληθεί, η οποία εξελίσσεται σε κοινωνική «μάστιγα». Η χώρα μας δε οφείλει να εναρμονιστεί με τις σχετιζόμενες υπερνομοθετικές Συμβάσεις (Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας ή αλλιώς Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης), μέσω των οποίων διασφαλίζεται η ανάγκη προστασίας όλων των μελών της οικογένειας ανεξαιρέτως.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: An update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of Family Psychology, 15, 355–370. http://dx.doi.org/10.1037/0893-3200.15.3.355
Baker, A. J. L. (2005). The long-term effects of parental alienation: A qualitative research study. The American Journal of Family Therapy, 33, 289–302. http://dx.doi.org/10.1080/01926180590962129
Baker, A. J. L., & Darnall, D. (2006). Behaviors and strategies of parental alienation: A survey of parental experiences. Journal of Divorce & Remarriage, 45, 97–124. http://dx.doi.org/10.1300/J087v45n01_06
Baker, A. J. L., & Eichler, A. (2016). The linkage between parental alienation behaviors and child alienation. Journal of Divorce & Remarriage, 57, 475–484. http://dx.doi.org/10.1080/10502556.2016.1220285
Baker, A. L., & Verrocchio, M. C. (2015). Parental bonding and parental alienation as correlates of psychological maltreatment in adults in intact and non-intact families. Journal of Child and Family Studies, 24, 3047– 3057. http://dx.doi.org/10.1007/s10826-014-0108-0
Balmer, S., Matthewson, M., & Haines, J. (2017). Parental alienation: Targeted parent perspective. Australian Journal of Psychology, 70, 91–99. http://dx.doi.org/10.1111/ajpy.12159
Bernet, W., Wamboldt, M. Z., & Narrow, W. E. (2016). Child affected by parental relationship distress. Child & Adolescent Psychiatry, 55, 571– 579. http://dx.doi.org/10.1016/j.jaac.2016.04.018
Binggeli, N., Hart, S., & Brassard, M. R. (2001). Psychological maltreatment of children. Newbury Park, CA: Sage.
Douglas, E. M., & Hines, D. A. (2016b). Children whose fathers seek help for partner violence victimization: Descriptive characteristics and their behavioral health, as compared to a population-based sample. Violence and Victims, 31, 251–273.
Dunne, J., & Hedrick, M. (1994). The parental alienation syndrome: An analysis of sixteen selected cases. Journal of Remarriage and Divorce, 21, 21–38. http://dx.doi.org/10.1300/J087v21n03_02
Harman, J. J., & Biringen, Z. (2016). Parents acting badly: How institutions and societies promote the alienation of children from their loving families. Fort Collins: Colorado Parental Alienation Project, LLC
Harman, J. J., & Biringen, Z. (2018). [Transcripts from interviews with parents targeted by parental alienating behaviors]. Unpublished raw data.
Harman, J. J., Biringen, Z., Ratajack, E. M., Outland, P. L., & Kraus, A. (2016a). Parents behaving badly: Gender biases in the perception of parental alienating behaviors. Journal of Family Psychology, 30, 866– 874. http://dx.doi.org/10.1037/fam0000232
Hillis, S. D., Mercy, J. A., & Saul, J. R. (2017). The enduring impact of violence against children. Psychology Health and Medicine, 22, 393– 405. http://dx.doi.org/10.1080/13548506.2016.1153679
Jaffe, A. M., Thakkar, M. J., & Piron, P. (2017). Denial of ambivalence as a hallmark of parental alienation. Cogent Psychology, 4, 1327144. http://dx.doi.org/10.1080/23311908.2017.1327144
Joshi, A. (2016). Parental alienation: Remedies. Michigan Family Law Journal, 46, 6–12.
López, T. J., Iglesias, V. E. N., & García, P. F. (2014). Parental alienation gradient: Strategies for a syndrome. The American Journal of Family Therapy, 42, 217–231. https://doi.org/10.1080/01926187.2013.820116
Lorandos, D. (2013). Parental alienation and North American law. In D. Lorandos, W. Bernet, & S. R. Sauber (Eds.), Parental alienation: The handbook for mental health and legal professionals (pp. 348–424). Springfield, IL: Charles C. Thomas, Ltd.
Lorandos, D., Bernet, W., & Sauber, R. S. (Eds.). (2013). Parental alienation: The handbook for mental health and legal professionals. Springfield, IL: Charles C. Thomas, Ltd.
Mehta, V. (2021). The Devastating Effects of Parental Alienation. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/head-games/202112/the-devastating-effects-parental-alienation
Reay, K. (2011). Toxic divorce: A workbook for alienated parents. Penticton, British Colombia: Dr. Kathleen M. Reay, Inc.
Saini, M. A., Drozd, L. M., & Olesen, N. W. (2017). Adaptive and maladaptive gatekeeping behaviors and attitudes: Implications for child outcomes after separation and divorce. Family Court Review, 55, 260– 272. http://dx.doi.org/10.1111/fcre.12276
Templar, K., Matthewson, M., Haines, J., & Cox, G. (2017). Recommendations for best practice in response to parental alienation: Findings from a systematic review. Journal of Family Therapy, 39, 103–122. https://doi.org/10.1111/1467-6427.12137
Turkat, I.D. (2005). False allegations of parental alienation. American Journal of Family Law, 19, 15-19.
Turkat, I.D. (2016). Harmful effects of child-custody evaluations on children. Court Review: The Journal of the American Judges Association, 52, 152-158.
Verrocchio, M. C., Baker, A. J. L., & Bernet, W. (2016). Associations between exposure to parental alienating behaviors, anxiety, and depression in an Italian sample of adults. Journal of Forensic Sciences, 61, 692–698. http://dx.doi.org/10.1111/1556-4029.13046
Verrocchio, M. C., Baker, A. J. L., & Marchetti, D. (2017). Adult report of childhood exposure to parental alienation at different developmental time periods. Journal of Family Therapy, 40, 602–618. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1467-6427.12192
Worenklein, A. (2013). Moderate cases of parental alienation. In D. Lorandos, W. Bernet, & R. S. Sauber (Eds.), Parental alienation: The handbook for mental health and legal professionals (pp. 97–124). Springfield, IL: Charles C Thomas Publisher.
Θεοδοσίου – Τρυφωνίδου, Α. (2015). Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης: Παιδί με τσακισμένη ταυτότητα. Psychology Now. https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/oikogeneia-kai-paidi/goneis/477-sindromo-gonikis-apoxenosis-pedi-me-tsakismeni-taftotita-tis-aristonikis-theodosiu-trifonidu.html#!/ccomment-comment=414
Καλαϊτζάκης, Ε. (2020). Γονική Αποξένωση και Ψευδείς Κατηγορίες. Συνέδριο: «Σύγχρονη Κοινωνία, Εκπαίδευση και Ψυχική Υγεία». Πανεπιστήμιο Αιγαίου (σ. 48 προγράμματος Συνεδρίου).
