Δικαστής : Νικόλαος Κουτρούμπας, Εφέτης
δημοσίευση : Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών “ΝΟΜΟΣ”
1) ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ (Τρ.Νομ.Πληρ.”ΝΟΜΟΣ”)
«Επιμέλεια τέκνων. Από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας μετά το χωρισμό των γονέων. Δυνατότητα διαφορετικής ρύθμισης από το δικαστήριο αν δεν είναι δυνατή εξαιτίας διαφωνίας των γονέων. Βέλτιστο συμφέρον του τέκνου. Κριτήρια. Διάκριση μεταξύ της χρονικής κατανομής της άσκησης της επιμέλειας μεταξύ των γονέων και της εναλλασσόμενης κατοικίας του τέκνου. Ενδοοικογενειακή βία. Αποτελεί απαγορευμένη μορφή άσκησης της γονικής μέριμνας και εντάσσεται κάθε μορφή άσκησης βίας κατά του ανηλίκου όχι όμως και η άσκηση βίας σε βάρος τρίτου μέλους της οικογένειας, χωρίς την παρουσία του ανήλικου τέκνου.
Εν προκειμένω, οριστική διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης των διαδίκων. Πράξεις ενδοιοικογενειακής βίας εις βάρος της ενάγουσας-εναγομένης. Στις πράξεις αυτές δεν αποδείχθηκε ότι ήταν παρών ο ανήλικος. Προσωρινή επιμέλεια του ανηλίκου στην μητέρα και προσωρινή ρύθμιση της επικοινωνίας με τον πατέρα. Ο πατέρας το διάστημα μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης και παρά τη μη συνοίκησή του με το τέκνο, επέδειξε ειλικρινή διάθεση και αληθινό ενδιαφέρον, προκειμένου να διατηρήσει και να αναπτύξει τον συναισθηματικό δεσμό μαζί του. Ούτε η υπαιτιότητα του πατέρα στη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης και το εντεύθεν διαζύγιο ασκεί αρνητική επιρροή στην άσκηση της γονικής μέριμνας, ούτε η σύναψη νέας ερωτικής σχέσης του εναγόμενου-ενάγοντος εμποδίζει την άσκηση από αυτόν της επιμέλειας του τέκνου τους. Οι αιτιάσεις της ενάγουσας-εναγόμενης για βίαιη συμπεριφορά του εναγόμενου-ενάγοντος, που τέλεσε σε βάρος της δεν διαμορφώνουν συνθήκες αποκλεισμού του παραπάνω γονέα από την επιμέλεια του τέκνου τους, καθόσον τούτο δεν αντίκειται στο βέλτιστο συμφέρον του, με δεδομένο ότι κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης ο εναγόμενος-ενάγων σε ένα αρχικό στάδιο, δέχθηκε την ποινική διαμεσολάβηση, χωρίς προηγουμένως να συμβουλευθεί δικηγόρο, αντιλαμβανόμενος την παράνομη συμπεριφορά του, ενώ και μετά τη διακοπή της έγγαμης σχέσης των διαδίκων δεν αποδείχθηκε βίαιη συμπεριφορά του, σε κάθε δε περίπτωση η συμπεριφορά του έναντι του τέκνου του είναι ανεπίληπτη.
Συνεπιμέλεια. Ως τόπος κατοικίας του ανηλίκου καθορίζεται με το σύστημα της εναλλασσόμενης κατοικίας. Υποχρεούνται και οι δύο γονείς να καταβάλλουν διατροφή σε χρήμα. Επικυρώνει την υπ. αρ. 1022/2022 απόφαση Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (ειδικής διαδικασίας οικογενειακών διαφορών).»
2) ΝΟΜΙΚΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
«Με το ν. 4800/2021 (ΦΕΚ Α` 81/21-5-2021) μεταρρυθμίστηκε το δίκαιο των σχέσεων γονέων και τέκνων μετά τη διακοπή της συμβίωσης, το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου ή τη λύση του συμφώνου συμβίωσης των γονέων, με βασικό σκοπό τη θεσμική ανάδειξη και ενίσχυση του θεσμού της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας από τους γονείς του τέκνου ακόμη και μετά τον χωρισμό των γονέων, ο οποίος αποτυπώνεται ρητά τόσο στην αιτιολογική έκθεση όσο και στο άρθρο 1 του ν. 4800/2021, στο εδ.1 του οποίου ταυτίζεται το συμφέρον του τέκνου με την ενεργό παρουσία και των δύο γονέων κατά την ανατροφή του. Κατά τη διάταξη του άρθρου 1510 παρ.1 ΑΚ, όπως ισχύει μετά την έναρξη ισχύος από 16.9.2021 του ν. 4800/2021 (κεφάλαιο Β’, άρθρο 7), ο οποίος εφαρμόζεται και επί εκκρεμών υποθέσεων, επί των οποίων δεν έχει εκδοθεί μέχρι την έναρξη ισχύος του αμετάκλητη απόφαση (άρθρο 18 του ν. 4800/2021), η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και λειτουργικό δικαίωμα των γονέων, στους οποίους ανήκει καταρχήν και οι οποίοι έχουν υποχρέωση να την ασκούν από κοινού και εξίσου προς το συμφέρον του ανήλικου τέκνου, περιλαμβάνει δε την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση, δικαιοπραξία ή δίκη που αφορούν στο πρόσωπο ή στην περιουσία του. Πρόκειται δε για δικαιώματα προσωποπαγή (αναπαλλοτρίωτα), που, όμως, την άσκησή τους είναι δυνατόν να τη στερηθεί (ολικά ή μερικά) ο γονέας, με δικαστική απόφαση. Η δε επιμέλεια του τέκνου, σύμφωνα με το άρθρο 1518 παρ.1 ΑΚ, περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 1513 ΑΚ, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 7 του ν. 4800/2021 και ισχύει από 16.9.2021, εάν υπάρχει διακοπή της συμβίωσης των συζύγων ή διαζύγιο, εξακολουθούν οι γονείς να ασκούν εκ του νόμου από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα (συνεπιμέλεια), εκτός από τις συνήθεις πράξεις επιμέλειας του προσώπου του τέκνου ή την τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του ή πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα (άρθρο 1516 ΑΚ), τις οποίες ασκεί ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο κατόπιν άτυπης ενημέρωσης του άλλου γονέα. Με τη νέα ρύθμιση του άρθρου 1513 ΑΚ, κατ’ απόκλιση του προϊσχύσαντος δικαίου, καθιερώνεται ο κανόνας της ισότιμης και κοινής συμμετοχής των δύο γονέων στη γονική μέριμνα του τέκνου, καθόσον συνεχίζει να συνασκείται από τους γονείς, όπως συμβαίνει και κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης ή του συμφώνου συμβίωσης των γονέων, και αποκλείεται καταρχάς η αυτοτελής άσκηση της γονικής μέριμνας από τον καθένα από τους γονείς (βλ. Γ. Λέκκας, Η επιμέλεια του παιδιού κατά τον ΑΚ μετά το Ν. 4800/2021, 2021, αρ. 356, Μ. Σταθόπουλος, Η νέα ρύθμιση της συνεπιμέλειας, ΕλλΔνη 2021, σελ. 961επ., Α. Βαλτούδης, Συνεπιμέλεια και εναλλασσόμενη κατοικία στο νέο Οικογενειακό Δίκαιο, ΕλλΔνη 2021, 999επ., Μ. Ράμμου, Η καθιέρωση του θεσμού της συνεπιμέλειας στο πλαίσιο της αναμόρφωσης του οικογενειακού δικαίου, ΕλλΔνη 2021, 1115 επ., Γ. Βαλμαντώνης, Η προσαρμογή του ελληνικού οικογενειακού δικαίου στις σύγχρονες ευρωπαϊκές νομοθεσίες, με την καθιέρωση του κανόνα της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας μετά το χωρισμό των γονέων, ΕλλΔνη 2021, σελ. 1075επ.).
Συνεπώς, και οι νέες διατάξεις αποβλέπουν στην προστασία του συμφέροντος του ανηλίκου (άρθρο 1511 ΑΚ) όπως και οι προϊσχύσασες, πλην όμως, σε αντίθεση με αυτές, οι οποίες προέκριναν την αποκλειστική επιμέλεια, οι νέες διατάξεις ορίζουν πλέον την συνεπιμέλεια των γονέων επί των ανηλίκων τέκνων τους, και μόνο όταν αυτή δεν είναι δυνατή και ιδίως αν πρόκειται να αποβεί σε βάρος του συμφέροντος του ανηλίκου, το δικαστήριο μπορεί, κατά παρέκκλιση, όπως αναφέρεται στον τίτλο του άρθρου 1514 ΑΚ, να κρίνει ότι πρέπει να ανατεθεί η επιμέλεια στον ένα γονέα. Στην περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου ή διακοπής της συζυγικής συμβίωσης, όταν ανατρέπονται πλέον οι συνθήκες της ζωής της οικογένειας, καταργείται ο συζυγικός οίκος και δημιουργείται χωριστή εγκατάσταση του καθενός από τους γονείς, αυτοί εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα, ακόμα και αν δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ τους ή δικαστική απόφαση. Επομένως, καθιερώνεται η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας μετά το χωρισμό των γονέων, όπως συμβαίνει κατά τη διάρκεια του γάμου, ώστε αυτοί να μην είναι υποχρεωμένοι πλέον να καταφύγουν στο δικαστήριο προκειμένου να ρυθμίσουν την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας. Το σύστημα αυτό, δηλαδή, είναι υποχρεωτικό, με την έννοια ότι εφαρμόζεται αυτομάτως και εκ του νόμου, ακόμη κι όταν δεν συμφωνεί ο ένας γονέας ή δεν υπάρχει δικαστική απόφαση (ΑΠ 2096/2022 στην ΤΝΠ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ).
Καταδεικνύεται έτσι η αναγκαιότητα αδιατάραχτης και αδιάκοπης διαβίωσης του ανηλίκου υπό τις συνθήκες υπό τις οποίες ζούσε πριν από το χωρισμό των γονέων του, καθόσον η διάσταση, το διαζύγιο, η διακοπή της συμβίωσης ή η ακύρωση του γάμου των γονέων, δεν πρέπει να μεταβάλλουν τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας αυτού, η οποία επιβάλλεται να ασκείται από κοινού και από τους δύο γονείς, αφού κατευθυντήρια γραμμή για την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας, αλλά και πυρήνας για τον προσδιορισμό της άσκησής της, είναι το “βέλτιστο συμφέρον” του τέκνου, σωματικό, υλικό, πνευματικό, ψυχικό, ηθικό και γενικά κάθε είδους συμφέρον, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανήλικου σε μια ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα. Η προβλεπόμενη ως άνω από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να αποκλειστεί μόνο με συμφωνία των γονέων ή με απόφαση του Δικαστηρίου, στο οποίο μπορεί να προσφύγει ο κάθε γονέας, εφόσον όμως συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1514 παρ. 2 ΑΚ. (ΑΠ 1758/2022 στην areiospagos.gr). Σημειώνεται ότι με τον όρο “εξίσου”, δεν εισάγεται ρύθμιση περί υποχρεωτικής ισόχρονης άσκησης της γονικής μέριμνας, αλλά αποδίδεται η θεμελιώδης αρχή του οικογενειακού δικαίου, η οποία εισήχθη με το ν. 1329/1983 και εναρμόνισε, στο θέμα τούτο, τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα προς τα άρθρα 4 παρ. 2 και 21 παρ. 1 του Συντάγματος, περί της ισότιμης συμβολής και των δύο γονέων στην ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση του τέκνου και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του (βλ. ΑΠ 78/2023 στην ΤΝΠ Νόμος, Μ. Σταθόπουλος, ό.π. σελ. 967, Κ. Φουντεδάκη, ό.π. σελ. 34 επ., Γ. Λέκκας, ό.π., αρ. 149, 151, 371).
Στο πλαίσιο της από κοινού άσκησης της επιμέλειας και της υποχρέωσης συνεργασίας τους, που προβλέπεται στη διάταξη του άρθρου 1512 ΑΚ, οι γονείς μπορούν να ρυθμίζουν με άτυπες συμφωνίες τους λεπτομέρειες της καθημερινής άσκησής της, ακόμη και σιωπηρά, όταν από τις περιστάσεις προκύπτει η κατάρτισή τους (λ.χ. από την τήρηση κάποιας πρακτικής από τους γονείς ή από τον έναν χωρίς να αντιτίθεται ο άλλος γονέας) ή έχουσες και πιο μόνιμο χαρακτήρα, οι οποίες διασφαλίζουν τη σημαντική για το παιδί καθημερινή ρουτίνα και σταθερότητα, χωρίς να συνιστούν παρέκκλιση από την κοινή άσκηση της γονικής μέριμνας, εφόσον δεν είναι από εκείνες που προβλέπονται στο άρθρο 1514 ΑΚ (βλ. Γ. Λέκκας, ό.π. αρ. 372-374). Εντούτοις, κατά παρέκκλιση από τον κανόνα της από κοινού και εξίσου άσκησης της γονικής μέριμνας μετά το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, αν αυτή (η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας) δεν είναι δυνατή εξαιτίας διαφωνίας των γονέων ή αν ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου, προβλέπεται από το άρθρο 1514 παρ.2 ΑΚ η δυνατότητα διαφορετικής ρύθμισης εκ μέρους του δικαστηρίου, στο οποίο ο νόμος επιφυλάσσει επικουρικό ρόλο.
Με βάση την ως άνω διάταξη του άρθρου 1514 του ΑΚ συνάγεται ότι, σε περίπτωση που η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας των ανήλικων τέκνων δεν είναι δυνατή, εξαιτίας διαφωνίας των γονέων, η ρύθμιση αυτής γίνεται από το δικαστήριο, ενώ, ως περιπτώσεις διαφωνίας αναφέρονται, ενδεικτικά (“ιδίως”), οι περιπτώσεις που ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δεν συμπράττει στη γονική μέριμνα ή δεν τηρεί την τυχόν υπάρχουσα συμφωνία για την άσκηση ή τον τρόπο άσκησής της, ή αν συμφωνία αυτή είναι αντίθετη προς το συμφέρον του τέκνου, ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι αρκεί, απλώς, η διαφωνία των γονέων για να απονείμει ο δικαστής την αποκλειστική επιμέλεια στον ένα γονέα. Πιο συγκεκριμένα, αν δεν συντρέξει σπουδαίος λόγος, που εγκυμονεί κινδύνους για το παιδί (περίπτωση κακοποιητικού, ψυχικά διαταραγμένου ή παντελώς αδιάφορου γονέα) ή αν δεν συντρέξει πραγματική αδυναμία άσκησης της συνεπιμέλειας από τον ένα γονέα, λόγω της μόνιμης μετεγκατάστασης του παιδιού σε άλλη πόλη ή χώρα, δεν νοείται ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας στον άλλο γονέα ή έστω κατανομή της επιμέλειας, που μόνο κατ` επίφαση θα επέτρεπε την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του παιδιού, διότι, διαφορετικά, ο δικαστής θα υπερέβαινε τα ακραία όρια της διακριτικής του ευχέρειας και θα ερμήνευε ή και θα εφάρμοζε εσφαλμένα το άρθρο 1514 του ΑΚ (ΑΠ 78/2023, ό.π.).
Στις παραπάνω περιπτώσεις που προβλέπει το άρθρο 1514 παρ.2 ΑΚ μπορεί να συντρέχει σπουδαίος λόγος για την ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας στον άλλο γονέα και έτσι ο κανόνας της συνεπιμέλειας παραμερίζεται (βλ. Γ. Λέκκα, ό.π. αρ.452, Α. Βαλτούδη, ό.π., αρ.16). Στις περιπτώσεις αυτές καθένας από τους γονείς προσφεύγει σε διαμεσολάβηση, πλην των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, και εντέλει και επί αποτυχίας αυτής αποφασίζει το δικαστήριο. Πάντως ο χωρισμός δεν είναι καθαυτός δείκτης της έλλειψης γονεϊκής ικανότητας και η υπαιτιότητα του ενός γονέα ως προς το διαζύγιο ή τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης δεν ασκεί επιρροή στην άσκηση της γονικής μέριμνας, ακόμη δε η καταλληλότητα του ενός γονέα να αναλάβει την άσκηση της επιμέλειας δεν αποτελεί ταυτόχρονα και ένδειξη ακαταλληλότητας του άλλου (ΕφΠειρ 298/2021 στην ΤΝΠ Νόμος), εκτός εάν η συμπεριφορά του υπαίτιου έχει επιδράσει και στην άσκηση της γονικής μέριμνας-επιμέλειας, ώστε να ανακύπτει αντίθεση στο συμφέρον του τέκνου, λόγω της έκτασης και της βαρύτητας της συμπεριφοράς του αυτής, δηλωτικής της δομής του χαρακτήρα του και της εν γένει προσωπικότητάς του, έτσι ώστε και έναντι του τέκνου να αναμένεται από αυτόν η τήρηση της ίδιας συμπεριφοράς (ΑΠ 2096/2022, ό.π.). Ως κατευθυντήρια γραμμή για την άσκηση της γονικής μέριμνας, στην περίπτωση διαφωνίας των γονέων του τέκνου και της προσφυγής τους στο δικαστήριο, αλλά και πυρήνας για τον προσδιορισμό της άσκησής της είναι το “βέλτιστο συμφέρον του τέκνου”, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μια ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα.
Ο όρος “βέλτιστο συμφέρον” κατ` ουσίαν αποδίδει την προϊσχύσασα έννοια του “συμφέροντος του τέκνου” και, επομένως, δεν εισάγεται διαφοροποίηση σε σχέση με το προϊσχύσαν δίκαιο, ως προς την έννοια και το περιεχόμενο της αόριστης νομικής έννοιας του συμφέροντος του παιδιού. Ως τέτοιο (συμφέρον του παιδιού) νοείται το σωματικό, υλικό, πνευματικό, ψυχικό, ηθικό και γενικά κάθε είδους συμφέρον, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μια ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα. Για την εξειδίκευση της αόριστης αυτής νομικής έννοιας παρέχονται, για πρώτη φορά, από το νομοθέτη, εκ των προτέρων, προσδιοριστικά στοιχεία, πέραν από το επιβαλλόμενο στο δικαστή καθήκον να σεβαστεί την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις, εξαιτίας του φύλου, του σεξουαλικού του προσανατολισμού, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσιακής – οικονομικής κατάστασής τους.
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1511 παρ. 2 του ΑΚ “η απόφαση του δικαστηρίου συνεκτιμά παραμέτρους, όπως την ικανότητα και πρόθεση καθενός εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, τη συμπεριφορά κάθε γονέα κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και τη συμμόρφωσή του με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, δικαστικές αποφάσεις, εισαγγελικές διατάξεις και προηγούμενες συμφωνίες που είχαν συνάψει με τον άλλο γονέα και αφορούν στο τέκνο”. Τα κριτήρια αυτά αναδεικνύονται από το νομοθέτη και ισχυροποιούνται έναντι άλλων, χωρίς, ωστόσο, να δεσμεύουν το δικαστήριο, ως προς την ιεράρχηση ή την υιοθέτησή τους, στο σύνολό τους. Το κανονιστικό νόημα της ανωτέρω αόριστης νομικής έννοιας υπερτερεί έναντι άλλου έννομου συμφέροντος, κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας (λ.χ. του συμφέροντος των γονέων, των απώτερων ανιόντων, τρίτων προσώπων που έρχονται σε επαφή με το παιδί). Γνώμονας για τη σχετική απόφαση του δικαστηρίου είναι μόνο το συμφέρον του ανήλικου παιδιού, όπως τούτο κρίνεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση χωριστά, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε υπόθεσης. Η εξατομικευμένη κρίση συνιστά και εφαρμογή της επιταγής του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, η οποία αποκλείει τη στερεότυπη αντιμετώπιση, ως προς την αξιολόγηση ατόμων και προσωπικών σχέσεων.
Έτσι, κρίσιμα προς τούτο στοιχεία είναι, μεταξύ άλλων, η καταλληλότητα του ή των γονέων για την ανάληψη του έργου της διαπαιδαγώγησης και της περίθαλψης του ανηλίκου τέκνου, υπό καθεστώς ηρεμίας και ασφάλειας, καθώς και οι αναπτυχθέντες μέχρι τότε, με ανεπηρέαστη επιλογή, δεσμοί του διαθέτοντος ικανότητα διάκρισης τέκνου με τους γονείς του και τυχόν αδελφούς του, ενώ μεγάλης σημασίας είναι και η, κατά το δυνατό, μικρότερη διατάραξη του μέχρι τούδε τρόπου ζωής του παιδιού, έτσι ώστε να διαφυλαχθεί, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ο ψυχικός και συναισθηματικός κόσμος του, δεδομένου ότι η διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης των γονέων, με συνεπακόλουθο και τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής, έχει ήδη κλονίσει την ψυχική ισορροπία και την αίσθηση ασφάλειας του τέκνου.
Η μικρή ηλικία του ανήλικου τέκνου και το φύλο του δεν αποτελούν κυρίαρχο, κατά νόμο, στοιχείο για τον προσδιορισμό του συμφέροντος του ανηλίκου, αναφορικά με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας στον ένα από τους γονείς του, γιατί η άποψη ότι η γονική μέριμνα των μικρής ηλικίας τέκνων πρέπει να ανατίθεται στη μητέρα τους, λόγω του ότι έχουν ανάγκη της μητρικής στοργής και ιδιαίτερων περιποιήσεων, εξακολουθεί να ισχύει, κατά τις νεότερες ιατρικές, παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες, μόνο για την πρώιμη νηπιακή ηλικία, για την οποία αναγνωρίζεται υπεροχή στη μητέρα, ενώ, για το μεταγενέστερο χρόνο, αναγνωρίζεται ο σοβαρός ρόλος του πατέρα στην όλη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων του τέκνου. Ουσιώδους σημασίας είναι και η επισημαινόμενη στο νόμο ύπαρξη ιδιαίτερου δεσμού του τέκνου προς τον ένα από τους γονείς του και η περί αυτού ρητώς εκφραζόμενη προτίμησή του, την οποία συνεκτιμά το δικαστήριο, ύστερα και από τη στάθμιση του βαθμού ωριμότητάς του, εφόσον αυτή είναι προϊόν ελεύθερης και ανεπηρέαστης επιλογής του ανηλίκου. Πρέπει, εξάλλου, να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη ότι ο ανήλικος, που έχει ακόμη ατελή την ψυχοπνευματική ανάπτυξη και την προσωπικότητά του υπό διαμόρφωση, υπόκειται ευχερώς σε επιδράσεις και υποβολές των γονέων ή άλλων, οι οποίες, έστω και χωρίς επίγνωση γενόμενες, οδηγούν ασφαλώς στο σχηματισμό της μονομερούς διαμόρφωσης και προτίμησης προς τον ένα από τους γονείς, οπότε η προτίμησή του δεν εξυπηρετεί πάντοτε και το βέλτιστο συμφέρον του.
Έτσι, υπό το κράτος της κατάστασης αυτής, το συμφέρον του ανηλίκου μπορεί να επιβάλει να συμβιώνει τόσο με τη μητέρα του όσο και με τον πατέρα του και, ακολούθως, εφόσον έτσι προκαλείται η μικρότερη δυνατή διατάραξη του τρόπου ζωής του, να ανατίθεται η άσκηση της επιμέλειας αυτού από κοινού στη μητέρα και τον πατέρα του, δηλαδή, να γίνεται χρονική ή εναλλασσόμενη κατανομή αυτής ανάμεσα στους δύο γονείς ενώ και η γονική μέριμνα να ανήκει από κοινού και στους δύο, οι οποίοι θα οφείλουν να φροντίζουν για την ομαλή ανάπτυξη και το καλό του τέκνου τους από κοινού. Η έλλειψη δε συνεργασίας των γονέων δεν πρέπει να συνιστά εμπόδιο επιλογής της χρονικής κατανομής της επιμέλειας ή της συνεπιμέλειας με εναλλασσόμενη κατοικία.
Επίσης, η τυχόν εξάρτηση των παραπάνω μορφών άσκησης της επιμέλειας από τη διάθεση συνεργασίας των γονέων αποδυναμώνει τη συγκεκριμένη λύση, διότι αφήνει τη δυνατότητα στο γονέα, που είναι περισσότερο συναισθηματικά δεμένος με τα παιδιά, να τα επηρεάσει σε βάρος του άλλου γονέα και να επιτύχει, μέσω της άρνησής του να συνεργαστεί για μια τέτοια λύση, το μείζον, ήτοι να ασκεί αυτός αποκλειστικά τη γονική μέριμνα ή επιμέλεια των τέκνων, περιθωριοποιώντας τον άλλο γονέα. Για το σκοπό αυτό, λαμβάνεται υπόψη η προσωπικότητα και η παιδαγωγική καταλληλότητα και υπευθυνότητα κάθε γονέα και συνεκτιμώνται οι συνθήκες κατοικίας και η οικονομική κατάσταση τούτων.
Διάκριση πρέπει να γίνεται μεταξύ της χρονικής κατανομής της άσκησης της επιμέλειας μεταξύ των γονέων και της εναλλασσόμενης διαμονής (κατοικίας) του τέκνου. Η πρώτη συνιστά μορφή κατανομής της άσκησης της γονικής μέριμνας με περιοδικότητα και συνεπάγεται ότι το παιδί έχει εναλλασσόμενη κατοικία στον τόπο κατοικίας του γονέα του, ο οποίος, στο πλαίσιο αυτό, ασκεί μόνος του, κάθε φορά, τις πράξεις επιμέλειας του παιδιού για όλα τα θέματα, με εξαίρεση εκείνα που αφορούν στον πυρήνα, κατ` άρθρο 1519 παρ. 1 του ΑΚ. Αντιθέτως, η εναλλασσόμενη διαμονή μπορεί να διαταχθεί από το δικαστήριο αυτοτελώς, χωρίς την κατανομή της άσκησης της επιμέλειας, οπότε οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού την επιμέλεια του παιδιού (συνεπιμέλεια) (ΑΠ 78/2023 ό.π. που παραπέμπει στις Α.Π. 535/2022, Α.Π. 1186/2021, Α.Π. 426/2021, Α.Π. 1135/2020, Α.Π. 358/2019).
Ειδικότερα στην παρ.3 του άρθρου 1514 ΑΚ προβλέπεται ενδεικτικά ότι το δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, τους έως τότε δεσμούς του με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου για την άσκηση της γονικής μέριμνας, μπορεί να υιοθετήσει διάφορες λύσεις: α) να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων, να εξειδικεύσει τον τρόπο άσκησής της στα κατ’ ιδίαν θέματα ή να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα ή σε τρίτο, β) να διατάξει πραγματογνωμοσύνη ή τη λήψη οποιουδήποτε άλλου πρόσφορου μέτρου και γ) να διατάξει διαμεσολάβηση ή την επανάληψη διακοπείσας διαμεσολάβησης, ορίζοντας συγχρόνως τον διαμεσολαβητή.
Η εξειδίκευση του τρόπου άσκησης της γονικής μέριμνας στα κατ’ ιδίαν θέματα είναι μια ελάσσων δυνατότητα για την περίπτωση που το δικαστήριο θα θεωρήσει ότι δεν χρειάζεται ρύθμιση ως προς το πρόσωπο που ασκεί τη γονική μέριμνα, αλλά αρκεί μια ρύθμιση των συγκεκριμένων και ειδικά προσδιορισμένων θεμάτων άσκησης της γονικής μέριμνας που ανακύπτουν από την ασυμφωνία των γονέων σε επιμέρους ζητήματα. Αν διαπιστώνεται ότι οι σχέσεις των γονέων έχουν πλήρως αποδομηθεί και ότι οι γονείς δεν πρόκειται να συνεργασθούν στο μέλλον προς το συμφέρον του τέκνου τους, το δικαστήριο θα πρέπει να αποφασίζει την κατανομή της άσκησης της επιμέλειας ή την αποκλειστική ανάθεσή της στον ένα γονέα, υπό την προϋπόθεση ότι με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται αποτελεσματικότερα η αποφυγή συνεχών και γενικευμένων ερίδων και συγκρούσεων μεταξύ των γονέων ή, κατά περίπτωση, η καλύτερη φροντίδα του παιδιού προς το συμφέρον του, η προαγωγή του οποίου πρέπει να είναι το αξιολογικό κριτήριο για τη δικαστική ρύθμιση της γονικής μέριμνας (βλ. Γ. Λέκκα, ό.π., αρ. 452).
Η κατανομή αυτή μπορεί να γίνεται με λειτουργικό κριτήριο και να αφορά ορισμένες μόνο από τις εξουσίες της γονικής μέριμνας με την ανάθεση ορισμένων λειτουργιών της (π.χ. επιμέλεια) στον ένα γονέα και των υπόλοιπων (διοίκηση περιουσίας, εκπροσώπηση) στον άλλο ή στην από κοινού άσκηση (λειτουργική κατανομή). Περαιτέρω, κατά το άρθρο 1532 παρ.2 ΑΚ, περιπτώσεις κακής άσκησης της γονικής μέριμνας συνιστούν μεταξύ άλλων, ιδίως «…β. η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς…ε. η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο από το δικαστήριο ή συμφωνήθηκε μεταξύ των γονέων, στ. η καταδίκη του γονέα, με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία. Το δικαστήριο, στις περιπτώσεις του προηγούμενου εδαφίου, δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιμέλεια, ολικά ή μερικά, και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο γονέα, καθώς επίσης να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο προς διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου…».
Η προβλεπόμενη από τις παραπάνω διατάξεις διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του παιδιού με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως με πράξεις, παραλείψεις, με λεκτικές επιθέσεις, υποτίμηση του γονέα στα μάτια του παιδιού, με διατύπωση κατηγοριών σε βάρος του γονέα. Η διατάραξη μπορεί να συντελείται ακόμα και χωρίς υπαιτιότητα, λ.χ. ο γονέας ενεργεί χωρίς να αντιλαμβάνεται ή να μπορεί να αντιληφθεί ότι οι πράξεις του διαταράσσουν τη συναισθηματική σχέση του παιδιού με τον άλλο γονέα. Σημασία έχει το αποτέλεσμα, όχι το κίνητρο. Το πραγματικό της διάταξης του άρθρου 1532 παρ.2 περ.β’ ΑΚ δεν προϋποθέτει υπαιτιότητα και άρα κάθε διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του παιδιού με τον άλλο γονέα εμπίπτει στο πραγματικό της διάταξης. Η διατάραξη μπορεί να συντελείται με εμφανή τρόπο ή με συγκεκαλυμμένο τρόπο (Γ. Λέκκα, Η επιμέλεια του παιδιού κατά τον ΑΚ μετά τον ν. 4800/2021, σελ. 316, 317, παρ. 749). Επίσης, η παράβαση της υποχρέωσης διατροφής του τέκνου, κατόπιν δικαστικής απόφασης, από το γονέα που είναι φορέας και ασκεί τη γονική μέριμνα, συνιστά κακή άσκηση αυτής από μέρους του γονέα και έτσι συνεπάγεται την εφαρμογή γι` αυτόν του άρθρου 1532 ΑΚ. Η καταβολή διατροφής σε χρήμα ή η παροχή αυτής σε είδος αποτελεί περιεχόμενο της επιμέλειας του παιδιού, ειδικότερα δε της φροντίδας που του οφείλεται από τους γονείς (βλ. Γ. Λέκκα, ό.π., σελ. 321, παρ.771).
Η αφαίρεση της άσκησης της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα λόγω παράβασης των γονικών του καθηκόντων, προϋποθέτει ότι από αυτή τη συγκεκριμένη μορφή της κακής άσκησης της γονικής μέριμνας, δημιουργείται ή επίκειται άμεσος και συγκεκριμένος κίνδυνος βλάβης του τέκνου σε σχέση με τα προσωπικά ή περιουσιακά συμφέροντά του (ΑΠ 1592/2022, ΑΠ 1612/2017, ΑΠ 99/2014, ΑΠ 577/2014, ΑΠ 537/2012 στην ΤΝΠ Νόμος). Ωστόσο, δικαιολογημένη κρίνεται η ανυπαίτια άρνηση του υπόχρεου γονέα (λ.χ. αιφνίδια ασθένεια, αιφνίδια μείωση των αποδοχών του, αιφνίδια απώλεια εργασίας) και έχει ως συνέπεια τη μη εφαρμογή σε βάρος του της διατάξεως του άρθρου 1532 παρ.2 περ.ε’ ΑΚ. Περαιτέρω, η προβλεπόμενη στο ίδιο πιο πάνω άρθρο ως περίπτωση κακής άσκησης της γονικής μέριμνας, ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει τα αδικήματα που προβλέπονται στον ν. 3500/2006 και στα άρθρα 312, 330 και 333 ΠΚ.
Στην έννοια της ενδοοικογενειακής βίας, που αποτελεί απαγορευμένη μορφή άσκησης της γονικής μέριμνας, εντάσσεται κάθε μορφή άσκησης βίας κατά του ανηλίκου, συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογικής βίας και της λεκτικής βίας (άρθρο 2 του ν. 3500/2006), καθώς και η άσκηση βίας σε βάρος άλλου προσώπου εντός της οικογένειας (π.χ. του άλλου γονέα) ενώπιον του ανηλίκου (άρθρο 1 παρ.3 εδ.β’ του ν. 3500/2006) (βλ. Γ. Λέκκα, ό.π., σελ. 323, 324, παρ. 780, 781), όχι όμως και η άσκηση βίας σε βάρος τρίτου μέλους της οικογένειας, χωρίς την παρουσία του ανήλικου τέκνου.
3) ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
Στην προκειμένη περίπτωση, … αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Οι διάδικοι τέλεσαν νόμιμο θρησκευτικό γάμο … την 1.3.2014, από τον οποίο (γάμο) απέκτησαν ένα τέκνο, τον ……….., που γεννήθηκε την 1.11.2016. Η έγγαμη συμβίωση των διαδίκων δεν εξελίχθηκε ομαλά και έβαινε διαρκώς επιδεινούμενη, εξαιτίας της αντισυζυγικής συμπεριφοράς του εναγόμενου-ενάγοντος, που συνήψε εξωσυζυγικές σχέσεις, ενώ άσκησε και ενδοοικογενειακή βία σε βάρος της συζύγου του, αντιλαμβανόμενος με διαφορετικό από τον αναμενόμενο τρόπο τις υποχρεώσεις της έγγαμης συμβίωσης, όπως δέχθηκε το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο σχετικά με τον λόγο διαζυγίου των διαδίκων, συνεκδικάζοντας τις αντίθετες υπ’ αριθ. εκθ. κατ. ……/2021 αγωγή διαζεύξεως και την σωρευόμενη στο υπ’ αριθ. εκθ. κατ. ………/2021 δικόγραφο αγωγή διαζεύξεως, χωρίς ο εναγόμενος-ενάγων να έχει προσβάλει με έφεση την περί λύσης του γάμου του διάταξη της εκκαλουμένης. Ειδικότερα, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας έλαβαν χώρα το μεν πρώτο στις 7.7.2017, οπότε η ενάγουσα-εναγόμενη προσήλθε στο Α.Τ. ………… και υπέβαλε μήνυση σε βάρος του εναγόμενου-ενάγοντος για τελεσθείσα σε βάρος της σωματική βλάβη, για την οποία έγινε ποινική διαμεσολάβηση, ενώ το δεύτερο επεισόδιο συνέβη στις 13.8.2018, οπότε η ενάγουσα-εναγόμενη προσήλθε στο Α.Τ. ……….. και υπέβαλε μήνυση σε βάρος του εναγόμενου-ενάγοντος για αυθημερόν, τελεσθέντα, σε βάρος της αδικήματα σωματικής βλάβης και απειλής (βλ. το υπ’ αριθ. …………/13-10-2018 ακριβές αντίγραφο αποσπάσματος από το βιβλίο αδικημάτων και συμβάντων του Α.Τ. ………), χωρίς όμως μέχρι σήμερα να έχει εκδικασθεί η σε βάρος του εναγόμενου-ενάγοντος ποινική υπόθεση. Από κανένα, ωστόσο, στοιχείο δεν αποδείχθηκε ότι οι πράξεις αυτές τελέστηκαν ενώπιον του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, όπως ισχυρίζεται η ενάγουσα-εναγόμενη.
Ακολούθως, μετά το τελευταίο επεισόδιο, συνεπεία της ρήξης των σχέσεων μεταξύ των διαδίκων και της πλήρως επελθούσας ψυχικής και σωματικής διάστασής τους, επήλθε η οριστική διάσπαση της έγγαμης συμβίωσής τους, ενώ λόγω της αρνητικής ψυχικής διάθεσής τους δεν έκαναν καμία προσπάθεια να αποκαταστήσουν τη σχέση τους. Συνεπεία των ανωτέρω, ο εναγόμενος-ενάγων, ο οποίος στο μεσοδιάστημα έλειπε συχνά στη …. λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων, αποχώρησε τον Αύγουστο του 2019 από τη συζυγική οικία, επί της οδού …… στο ……….. Αττικής και μετοίκησε αρχικά στο ….. Κορινθίας, ενώ ήδη μένει στο …….. Αττικής, με σκοπό να μην έχει κοινωνία βίου με την ενάγουσα-εναγόμενη, η οποία, επίσης, μετοίκησε σε άλλη οικία στη ………….. Αττικής.
Όλο αυτό το διάστημα, οι διάδικοι βρίσκονται συνεχώς σε διάσταση. Μετά τη διάσπαση της έγγαμης σχέσης των διαδίκων και την αποχώρηση του εναγόμενου-ενάγοντος από την οικογενειακή στέγη, το ανήλικο, που ήταν μόλις 2,5 ετών, ευλόγως λόγω της νηπιακής ηλικίας του και των αυξημένων αναγκών του για τη μητρική φροντίδα, παρέμεινε με τη μητέρα του, η οποία άσκησε εν τοις πράγμασι την επιμέλειά του.
Ακολούθως, επειδή δεν υπήρξε προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας σχετικά με την άσκηση της επιμέλειας, επικοινωνίας και διατροφής του ανήλικου τέκνου και σύμφωνα με τις προϊσχύσασες του ν. 4800/2021 διατάξεις των άρθρων 1513, 1514 ΑΚ, κατά τις οποίες αμέσως μετά τη διάσταση ή το διαζύγιο, ο κάθε γονέας είναι ελεύθερος να προσφύγει στο δικαστήριο και να ζητήσει την κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας, η ενάγουσα-εναγόμενη κατέθεσε την από 16.12.2019 αίτησή της λήψεως ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, με την οποία ζητούσε την ανάθεση σε αυτήν προσωρινά της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου και την επιδίκαση διατροφής προσωρινά για λογαριασμό του τέκνου και της ίδιας προσωπικά, επί της οποίας (αίτησης) χορηγήθηκε προσωρινή διαταγή, με την οποία ανατέθηκε στη μητέρα προσωρινά η επιμέλεια του ανήλικου.
Η ως άνω αίτηση συνεκδικάσθηκε με προφορικά ασκηθείσα ανταίτηση του εναγόμενου-ενάγοντος για τη ρύθμιση της επικοινωνίας του με το τέκνο του, επί των οποίων εκδόθηκε η 666/2020 απόφαση του παραπάνω Δικαστηρίου, με την οποία ανατέθηκε προσωρινά στην ενάγουσα-εναγόμενη η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου τους, υποχρεώθηκε ο εναγόμενος-ενάγων να της καταβάλλει προσωρινά μηνιαία διατροφή αφενός για την ίδια το ποσό των 300 ευρώ, αφετέρου για λογαριασμό του τέκνου το ποσό των 600 ευρώ και ρυθμίστηκε προσωρινά το δικαίωμα επικοινωνίας του ανηλίκου με τον πατέρα του με καθημερινή τηλεφωνική επικοινωνία από ώρα 18.30 έως 19.30 και εκ του σύνεγγυς επικοινωνία κάθε Δευτέρα και Τετάρτη από ώρα 17.00 έως ώρα 20.00 και κάθε πρώτο και τρίτο Σαββατοκύριακο εκάστου μηνός από ώρα 10.00 του Σαββάτου έως ώρα 20.00 της Κυριακής, μία εβδομάδα κατά τις εορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα και 15 ημέρες κατά τη θερινή περίοδο των διακοπών. Η απόφαση αυτή μεταρρυθμίστηκε με την 1448/2020 απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά αναφορικά με τα επιδικασθέντα προσωρινά ποσά διατροφής, λόγω χειροτέρευσης της οικονομικής κατάστασης του εναγόμενου-ενάγοντος, οπότε ορίσθηκε προσωρινή μηνιαία διατροφή για το ανήλικο τέκνο το ποσό των 400 ευρώ και για την ενάγουσα-εναγόμενη ατομικά το ποσό των 200 ευρώ. Για την ανάθεση προσωρινά της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου στη μητέρα, υπό το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς, το παραπάνω Δικαστήριο έλαβε υπόψη του το γεγονός ότι το παιδί διέμενε με τη μητέρα του μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης, ασκώντας έκτοτε, εν τοις πράγμασι, την επιμέλειά του και, δεδομένης της μικρής ηλικίας του τέκνου και της συνακόλουθης αυξημένης ανάγκης του για τη μητρική φροντίδα, καθώς και του ισχυρού δεσμού που έχει αναπτυχθεί μεταξύ τους, κρίθηκε εκείνη κατάλληλη για την άσκηση της επιμέλειάς του, γεγονός το οποίο συνομολογήθηκε στο ακροατήριο κατά τη συζήτηση της σχετικής αίτησης από τον εναγόμενο-ενάγοντα.
Ήδη κατά τον χρόνο εκδίκασης των ένδικων αγωγών στον πρώτο βαθμό το τέκνο διήγε την ηλικία των πέντε ετών και κατά τη συζήτηση της υπό κρίση έφεσης ενώπιον αυτού του Δικαστηρίου, την ηλικία των έξι ετών, οπότε λόγω της ηλικίας του δεν αναγνωρίζεται βιοκοινωνική υπεροχή στη μητέρα του, όπως συμβαίνει με τα βρεφικής ηλικίας τέκνα. Κατά το διάστημα που είχε η ενάγουσα-εναγόμενη προσωρινά την αποκλειστική επιμέλεια του ανήλικου τέκνου δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την αρνητική της προδιάθεση και τα αρνητικά της αισθήματα εναντίον του εναγόμενου – ενάγοντος, λόγω των όσων είχαν προηγηθεί μεταξύ τους κατά την έγγαμη συμβίωση και λόγω των επιλογών του εναγόμενου στην προσωπική του ζωή.
Έτσι, στις 22.6.2020 στον προαύλιο χώρο του ….. παιδικού σταθμού…………, όπου φοιτούσε το τέκνο της και ενώ κατά τον ισχυρισμό της ενάγουσας-εναγόμενης ο πατέρας του είχε συνάψει ερωτικό δεσμό με νηπιαγωγό, προέβη σε φραστική επίθεση σε έντονο τόνο σε βάρος των νηπιαγωγών του σταθμού, όπως το περιστατικό αυτό προκύπτει από το υπ’ αριθ. πρωτ. ……/24-6-2020 υπηρεσιακό σημείωμα της προϊσταμένης του παιδικού σταθμού, ……., που απευθυνόταν στον Αντιδήμαρχο του Δήμου ……….., με κοινοποίηση στον Προϊστάμενο Διεύθυνσης .. ……… Ειδικότερα, περί ώρα 8.00 της παραπάνω ημέρας, πριν την παραλαβή του τέκνου της από τις παιδαγωγούς του, η μητέρα του φώναζε, λέγοντας να μην ρωτήσουν το παιδί πώς πέρασε το Σαββατοκύριακο, να μην το ρωτάνε απολύτως τίποτε, γιατί είναι προσωπικά δεδομένα, στη συνέχεια απευθύνθηκε προσωπικά στην προϊσταμένη ………….. και με τεταμένο το δάκτυλο στο πρόσωπό της, της είπε: «και εσύ συγκεκριμένα να μην τον ρωτήσεις, όπως έκανες και την περασμένη εβδομάδα, που τον ρωτούσες κάθε ημέρα και μην το πλησιάζεις γιατί ξέρω ότι δουλεύεις υπογείως και θα κάνεις ό,τι σου λέω εγώ». Ομοίως επιτέθηκε φραστικά στη νηπιαγωγό ……… και στο βοηθητικό προσωπικό ……….. και …………. που έσπευσαν να την ηρεμήσουν, λέγοντας στις δύο τελευταίες ότι είναι συνωμότες και έχουν φτιάξει μια συμμορία εναντίον της. Πέραν του ανωτέρω περιστατικού, η ως άνω προϊσταμένη ανέφερε στο υπηρεσιακό σημείωμά της ότι κατά καιρούς δεχόταν από τη μητέρα αγενέστατη συμπεριφορά και με εριστικό ύφος του τύπου γιατί αφήνει τον πατέρα να περιφέρεται στους διαδρόμους κατά την προσέλευση του παιδιού τους (το οποίο έφερναν κάθε μέρα μαζί), γιατί του μιλάει όταν την ρωτούσε για την πρόοδο του παιδιού του, γιατί τον δεχόταν στο γραφείο της και πάντα η κατάληξη ήταν να την προσβάλλει αφήνοντας υπονοούμενα, όπως «σε ξέρω καλά εσένα, τον υποστηρίζεις, σε έχει πάρει με το μέρος του, μιλάτε εναντίον μου και θέλεις να μάθεις τα του σπιτιού μου». Η εν λόγω προϊσταμένη δεν είχε προχωρήσει έως τότε σε έγγραφη αναφορά, εκτός των προφορικών παρατηρήσεών της, γιατί δεν ήθελε να διαταράξει την εύρυθμη λειτουργία του παιδικού σταθμού, ενώ επίσης ανέφερε ότι στις 9.1.2020 είχε δεχθεί τηλεφώνημα από κάποιον, που της συστήθηκε ως δικηγόρος της ενάγουσας-εναγόμενης, ο οποίος τη ρωτούσε για τη συμπεριφορά του εναγόμενου-ενάγοντος και την απείλησε ότι εάν δεν τον διώξει, θα έχει να κάνει μαζί του.
Ακόμη, ότι στις 13.6.2020 η ενάγουσα-εναγόμενη κατέθεσε την προσωρινή διαταγή, η οποία της ανέθετε την προσωρινή επιμέλεια του τέκνου της και υπεύθυνη δήλωση ότι εκτός από την ίδια, θα παραλαμβάνει το παιδί η μητέρα της και ο πατέρας της και για τον λόγο αυτό, εκείνη ενημέρωσε τον εναγόμενο-ενάγοντα με το υπ’ αριθ. πρωτ. ……/13-01-2020 έγγραφό της για το πώς εφεξής θα λαμβάνει χώρα η επικοινωνία του με τον παιδικό σταθμό, ενώ και ο πατέρας με την υπ’ αριθ. πρωτ. ……/30-1-2020 αίτησή του ζητούσε να ενημερώνεται για τη συμπεριφορά και την εξέλιξη της προόδου του παιδιού του και έκτοτε τηλεφωνούσε σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ότι η μητέρα, επίσης, είχε αιτηθεί στις 12.12.2019 την τηλεφωνική ενημέρωσή της από την ψυχολόγο του σταθμού ………. για την πορεία του τέκνου της, ύστερα από κάθε της επίσκεψη, χωρίς όμως να την ενημερώσει προηγουμένως για τη διάσταση των διαδίκων, της οποίας έλαβε γνώση από το σχολικό περιβάλλον και τον πατέρα του παιδιού σε κατ’ ιδίαν ραντεβού, ενώ από τη μητέρα ενημερώθηκε, όταν το παιδί έδωσε κάποια ψήγματα επιθετικής συμπεριφοράς.
Παρέχοντας το συμβουλευτικό και υποστηρικτικό της έργο, η ψυχολόγος επιχείρησε να επεξηγήσει ότι η αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού συνδέεται άμεσα με τις ιδιαίτερες συνθήκες ενός διαζυγίου και ότι ο ενδεδειγμένος τρόπος σε αυτές τις περιπτώσεις, για να μεταβεί το παιδί στη νέα κατάσταση και να νιώσει ασφάλεια είναι ο ποιοτικός χρόνος με τον κάθε γονέα ξεχωριστά, με αποτέλεσμα η μητέρα του να εκφράσει έντονα τη δυσαρέσκειά της, υψώνοντας τον τόνο της φωνής της και με εριστικό τρόπο να λήξει την επικοινωνία, κλείνοντας το τηλέφωνο. Κατόπιν παράθεσης των ανωτέρω και αφού έκανε αναφορά στη μη καταβολή των τροφείων των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2020, πλην των μηνών από Μάρτιο έως και Μάιο του 2020, οπότε ο παιδικός σταθμός ανέστειλε τη λειτουργία του στο πλαίσιο εφαρμογής των μέτρων για τη μη διάδοση του κορονοϊού, η παραπάνω προϊσταμένη ζήτησε τη διακοπή φιλοξενίας του τέκνου των διαδίκων στον εν λόγω σταθμό, λόγω της απρεπούς και ανάρμοστης συμπεριφοράς της ενάγουσας-εναγόμενης και μη συμμόρφωσής της στους κανόνες του παιδικού σταθμού, παρά τις κατ’ εξακολούθηση προφορικές παρατηρήσεις της προς τη μητέρα (βλ. για τα ανωτέρω το προαναφερθέν υπηρεσιακό σημείωμα).
Συνέπεια του παραπάνω περιστατικού ήταν η μετακίνηση του νήπιου τέκνου για το χρονικό διάστημα από 8.7.2020 έως 31.7.2020 από τον προαναφερόμενο … παιδικό σταθμό στον …. παιδικό σταθμό ………., με τον εναγόμενο-ενάγοντα να αιτιάται τη συμπεριφορά αυτή της ενάγουσας-εναγόμενης και για το γεγονός ότι δεν τον ενημέρωσε σε ποιον παιδικό σταθμό φοιτά το τέκνο του. Για το ανωτέρω περιστατικό ο εναγόμενος-ενάγων απεύθυνε την υπ’ αριθ. πρωτ. ……/9-7-2020 αναφορά του προς τον Δήμαρχο ……, αιτούμενος έγγραφα που αφορούσαν στους διαδίκους και το τέκνο τους, εξιστορώντας ότι μετά την ανάληψη προσωρινά της επιμέλειας του τέκνου της, η ενάγουσα-εναγόμενη του απαγόρευσε να το παραλαμβάνει από τον παιδικό σταθμό και η ενημέρωσή του έκτοτε για την εξέλιξη του τέκνου του ήταν μόνο τηλεφωνική, ενώ υποστήριξε ότι από την όλη ανάρμοστη συμπεριφορά της που έχει αρνητική επίδραση στο τέκνο του, αυτό παρουσίασε κρίσεις άγχους και παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια της ανάπτυξης. Το προπεριγραφέν περιστατικό της 22.6.2020 αρνείται ειδικά η ενάγουσα-εναγόμενη, υποστηρίζοντας ότι οι παιδαγωγοί φώναζαν και όχι αυτή, η οποία απλώς τους παρακάλεσε να μην κάνουν ερωτήσεις στο παιδί επί του προσωπικού, και μάλιστα η προϊσταμένη την απειλούσε, της κουνούσε το χέρι και την έδιωχνε επιδεικτικά, προκαλώντας στην ίδια απορία για το τι είχε κάνει και την είχαν βάλει στη γωνία και την στοχοποιούσαν, με αποτέλεσμα να πάρει το παιδί της και να αποχωρήσει από τον παιδικό σταθμό, αφού την κατηγορούσαν. Μάλιστα, αποδίδει το περιστατικό αυτό σε σκευωρία του πατέρα του παιδιού, προκειμένου να ταλαιπωρεί την ίδια και το τέκνο τους, πλην όμως δεν εξηγεί για ποιο λόγο το παιδί αποβλήθηκε από τον 6ο παιδικό σταθμό. Ανεξαρτήτως του περιστατικού αυτού, η ενάγουσα-εναγόμενη έχει δείξει αμέριστη αγάπη, στοργή και τρυφερότητα προς τον ανήλικο ….. και είναι κατάλληλη να ασκεί την επιμέλειά του.
Όμως η καταλληλότητα αυτή της μητέρας δεν σημαίνει ότι είναι ακατάλληλος ο πατέρας να ασκεί κι αυτός την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου από κοινού με τη μητέρα, καθότι κι εκείνος τρέφει αισθήματα βαθιάς αγάπης, στοργής, αφοσίωσης και τρυφερότητας προς το τέκνο του. Ο πατέρας το διάστημα μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης και παρά τη μη συνοίκησή του με το τέκνο, επέδειξε ειλικρινή διάθεση και αληθινό ενδιαφέρον, προκειμένου να διατηρήσει και να αναπτύξει τον συναισθηματικό δεσμό μαζί του, ο οποίος συμβάλλει στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας και της ψυχικής υγείας του ανήλικου γιου του, εξυπηρετώντας το συμφέρον του, όπως προκύπτει και από το γεγονός ότι πριν τη δικαστική ρύθμιση της επιμέλειας μετέβαινε στον παιδικό σταθμό να τον παραλάβει και ρωτούσε τις παιδαγωγούς σχετικά με την πρόοδό του και ενδιαφερόταν για την ομαλή ψυχική ανάπτυξη και συναισθηματική του ισορροπία, συνεργαζόμενος με την ψυχολόγο του παιδικού σταθμού.
Αλλά και μετά την ανάθεση προσωρινά της επιμέλειας στη μητέρα και την προσωρινή ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας του με το ανήλικο από το Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά, δεν έπαυσε να επιζητά την ενημέρωση για την πρόοδο του τέκνου του, μη μένοντας στο στενό πλαίσιο του δικαιώματος της επιβληθείσας επικοινωνίας, την οποία εφαρμόζει με σταθερότητα, καθόσον και η ενάγουσα-εναγόμενη δεν ισχυρίζεται ότι εκείνος αδιαφορεί και δεν ανταποκρίνεται στη λειτουργική υποχρέωσή του επικοινωνίας με το τέκνο, αλλά ότι αδιαφορούσε τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του τέκνου, διότι δεν του έμενε χρόνος για τις ερωτικές συντρόφους που κατά καιρούς είχε, πλην, όμως, το τέκνο λόγω της βρεφικής ηλικίας του ευλόγως ήταν προσκολλημένο στη μητέρα του, που δεν εργαζόταν, ενώ ο πατέρας του για την αντιμετώπιση των οικονομικών αναγκών της οικογένειας, στο πλαίσιο της παραδοσιακής κατανομής των ρόλων, που αμφότεροι συμφώνησαν, υποχρεώθηκε στην παροχή εργασίας και μακριά από την οικογένειά του (στη …….).
Αντίθετη στην παρουσία του εναγόμενου-ενάγοντος στην καθημερινότητα του τέκνου ήταν η ίδια η ενάγουσα-εναγόμενης, αφού αμέσως μετά την ανάληψη της προσωρινής επιμέλειας εκ μέρους της, το πρώτο μέλημα της ήταν να απευθυνθεί στον παιδικό σταθμό του τέκνου της με υπεύθυνη δήλωση, γνωστοποιώντας ότι στο πλαίσιο της αποκλειστικής επιμέλειας που ανέλαβε, η παραλαβή του τέκνου της από τον σταθμό θα γίνεται μόνο από την ίδια και τους γονείς της, που ομοίως δεν είχαν την επιμέλεια, θεωρώντας προφανώς πως τούτο ήταν προς το συμφέρον του.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι σε βάρος του πατέρα της ενάγουσας-εναγόμενης έχει ασκηθεί ποινική δίωξη για τις αξιόποινες πράξεις της σωματικής βλάβης ανηλίκου, προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας και εξύβρισης και παραπέμφθηκε στις 18.6.2021 στο ακροατήριο του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Πειραιώς, χωρίς να προκύπτει η ποινική πορεία της υπόθεσης, κατόπιν μηνύσεως του εναγόμενου-ενάγοντος, στο Α.Τ. ……… ότι στις 16.6.2021, κατά τη διαδικασία παράδοσης του τέκνου του μετά από επικοινωνία του με αυτό, ο πατέρας της συζύγου του εξήλθε της οικίας του, προκειμένου να το παραλάβει, φέροντας μόνο το εσώρουχό του, από το οποίο διακρινόταν εμφανώς το μόριο του και ενώ το ανήλικο έκλαιγε, δίχως να πάει σε αυτόν, το τράβηξε βίαια, βάζοντάς το εντός της οικίας του, ενώ εξύβρισε και τον εναγόμενο-ενάγοντα. Στο περιστατικό αυτό ήταν παρούσα η μάρτυρας του εναγόμενου-ενάγοντος, η οποία κατήγγειλε στο παραπάνω Α.Τ. ότι ο πατέρας της εναγόμενης-ενάγουσας, θείος της, ασελγούσε σε εκείνη στην ηλικία των 5 έως 16 ετών, αναφέροντας ότι ο ανωτέρω ασελγούσε και σε βάρος της ξαδέρφης της, ……………, η οποία επιβεβαίωσε τις ασελγείς πράξεις σε βάρος της στην ηλικία των 9 έως 16 ετών στην από 17.6.2021 ένορκη κατάθεσή της. Το ανωτέρω περιστατικό της 18.6.2021 επιβεβαίωσε ο πατέρας της ενάγουσας-εναγόμενης στην από 17.6.2021 έκθεση εξέτασής του, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι βγήκε από την οικία του με ένα σορτσάκι και λόγω του ότι είδε τον πρώην άντρα της κόρης του και συγχύστηκε, άρπαξε το παιδί λίγο άγαρμπα και μπήκε στο σπίτι, όταν δε αυτός του φώναξε τι κάνει το παιδί έτσι, του απάντησε «κάνε μου μήνυση».
Ως προς τις λοιπές αποδιδόμενες πράξεις δεν προκύπτει η δικονομική τους πορεία, πλην όμως η ενάγουσα-εναγόμενη έπαυσε να αφήνει το ανήλικο στην πατρική της οικία και πλέον μεταβαίνει στο δικό της σπίτι η μητέρα της για να το προσέχει, όταν εκείνη απουσιάζει. Περαιτέρω, δεν προκύπτουν οι αγωγικοί ισχυρισμοί το εναγόμενου-ενάγοντος ότι η ενάγουσα-εναγόμενη, αντίθετα από την υποχρέωσή της να διαφυλάσσει και να ενισχύει τη σχέση του τέκνου της με τον πατέρα του, παραβίαζε συστηματικά την προαναφερθείσα απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων, αναφορικά με το σκέλος της επικοινωνίας του με το τέκνο του, επιχειρώντας να τον αποξενώσει από αυτό, μιλώντας απαξιωτικά γι’ αυτόν, καθόσον το τέκνο είναι πολύ ευχαριστημένο με την επικοινωνία του με τον πατέρα, τον αγαπά και μεταβαίνει σε αυτόν με χαρά, κάτι που δεν θα συνέβαινε, εάν η μητέρα του είχε ενσταλάξει δηλητήριο σε βάρος του πατέρα του.
Τούτο, ανεξαρτήτως του ότι o εναγόμενος-ενάγων έχει υποβάλει εναντίον της την με ΑΒΜ …… έγκληση, με την οποία της προσάπτει ότι παραβίασε δύο φορές την 666/2020 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά ως προς την καθημερινή επικοινωνία του εναγόμενου-ενάγοντος με το ανήλικου τέκνο τους στο διάστημα από την έκδοση της παραπάνω απόφασης έως την κατάθεση της αγωγής του, δεδομένου ότι σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά κατά τα οποία δεν επετεύχθη η επικοινωνία με το ανήλικο τέκνο.
Εξάλλου, η παραδοχή της μητέρας, που επιβεβαιώνει και η μάρτυράς της ότι το παιδί πηγαίνει με χαρά στον πατέρα του, καταδεικνύει ότι μεταξύ του πατέρα και του τέκνου έχει αναπτυχθεί αβίαστα ένας έντονος συναισθηματικός δεσμός, που μόνο προς το συμφέρον του τέκνου μπορεί να λειτουργεί. Ενίοτε, η μητέρα εκφράστηκε αρνητικά για το πρόσωπο του πατέρα σε συγγενείς και φίλους, με αφορμή ιδίως τη σύναψη εκ μέρους του κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης τους εξωσυζυγικών σχέσεων, ωστόσο δέκτης της συμπεριφοράς της αυτής έχει γίνει ενίοτε και ο ανήλικος, όπως η ίδια αναφέρει στις προτάσεις της, ότι δηλαδή μπορεί να συνέβαινε στην αρχή της διάστασης άθελά της, διότι ήταν μια βαθύτατα κακοποιημένη, σωματικά και ψυχικά, γυναίκα.
Περαιτέρω, αξίζει να σημειωθεί ότι όταν στις 12.3.2021 διαγνώσθηκε θετική στον κορωνοϊό και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό η ενάγουσα-εναγόμενη αρνήθηκε να παραδώσει το ανήλικο τέκνο στον πατέρα του, προκειμένου να διενεργηθεί σε αυτό μοριακός έλεγχος για τον ιό και να διανυκτερεύσει προσωρινά στην οικία του κατά το διάστημα του κατ’ οίκον περιορισμού της, ενεργώντας σε βάρος του συμφέροντός του, με αποτέλεσμα να θέσει την υγεία του σε κίνδυνο, γεγονός που ο πατέρας κατήγγειλε στις 18.3.2021 στο Τ.Α. ………. . Παρόλα αυτά και ο πατέρας του ανήλικου δεν βοήθησε στην απόλυτη εξομάλυνση των σχέσεων του με τη μητέρα, προς το συμφέρον του ανήλικου τέκνου τους, το οποίο επιτάσσει να μεγαλώνει με γονείς που συνεργάζονται και παραμερίζουν τις όποιες διαφορές τους οδήγησαν στη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης για το καλό του παιδιού τους, υποβάλλοντας εγκλήσεις στο αρμόδιο Α.Τ. σε βάρος της για την παραβίαση του άρθρου 169Α ΠΚ για προσκόμματα που έφερε η εναγόμενη-ενάγουσα στην ελεύθερη επικοινωνία του με το τέκνο τους στις 24.2.2021 και στις 25.2.2021, όπως ήδη προεκτέθηκε, καθώς και για ενδοοικογενειακή βία και εξύβριση, πράξεις που, κατά τη σχετική έγκληση, έλαβαν χώρα στις 23.2.2021. Δεν αποδείχθηκε ότι ο πατέρας υποχρεώνει το παιδί να φωνάζει τη σύντροφό του «μαμά» και την ενάγουσα-εναγόμενη «ξένη», όπως μετά λόγου γνώσεως κατέθεσε η πρώτη εξαδέλφη της τελευταίας και μάρτυρας του εναγόμενου-ενάγοντος …………… στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου, η οποία έχει πραγματοποιήσει κοινές εξόδους με τον ενάγοντα, τη σύντροφό του και τον γιο των διαδίκων (βλ. τελευταία σελίδα των ταυτάριθμων με την εκκαλούμενη πρακτικών). …
Παρά τις όποιες συγκρούσεις τους, οι προπεριγραφείσες συμπεριφορές αμφότερων των διαδίκων είναι αναμενόμενες για ανάλογες περιπτώσεις χωρισμού, κυρίως κατά το πρώτο χρονικό διάστημα της διάστασης, που οι σχέσεις είναι τεταμένες και κατά την επακολουθήσασα δικαστική διένεξη, εντέλει όμως δεν οδήγησαν στη διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του ανήλικου τέκνου με τους γονείς του, ώστε να αποκλειστεί έκαστος από την επιμέλειά του.
Εξάλλου, ούτε η υπαιτιότητα του πατέρα στη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης και το εντεύθεν διαζύγιο ασκεί αρνητική επιρροή στην άσκηση της γονικής μέριμνας, ούτε η σύναψη νέας ερωτικής σχέσης του εναγόμενου-ενάγοντος εμποδίζει την άσκηση από αυτόν της επιμέλειας του τέκνου τους, όπως ισχυρίζεται η μητέρα της ενάγουσας-εναγόμενης στην ένορκη βεβαίωσή της ότι η κόρη της τυγχάνει καταλληλότερη από τον πατέρα για την ανατροφή του τέκνου του, διότι η ίδια δεν έχει συνάψει δεσμό με άλλον άνδρα, αφού έχει αφοσιωθεί αποκλειστικά στην ανατροφή, καθώς από κανένα αποδεικτικό στοιχείο δεν προέκυψε ότι η σύντροφος του πατέρα έχει προκαλέσει κάποιο πρόβλημα στις σχέσεις των διαδίκων με το ανήλικο τέκνο, όσο αυτό βρίσκεται με τον πατέρα του.
Ακόμη πρέπει να σημειωθεί ότι οι αιτιάσεις της ενάγουσας-εναγόμενης για βίαιη συμπεριφορά του εναγόμενου-ενάγοντος, που τέλεσε σε βάρος της δεν διαμορφώνουν συνθήκες αποκλεισμού του παραπάνω γονέα από την επιμέλεια του τέκνου τους, καθόσον τούτο δεν αντίκειται στο βέλτιστο συμφέρον του, με δεδομένο ότι κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης ο εναγόμενος-ενάγων σε ένα αρχικό στάδιο, δέχθηκε την ποινική διαμεσολάβηση, χωρίς προηγουμένως να συμβουλευθεί δικηγόρο, αντιλαμβανόμενος την παράνομη συμπεριφορά του, ενώ και μετά τη διακοπή της έγγαμης σχέσης των διαδίκων δεν αποδείχθηκε βίαιη συμπεριφορά του, σε κάθε δε περίπτωση η συμπεριφορά του έναντι του τέκνου του είναι ανεπίληπτη.
Περαιτέρω, το τέκνο έχει μεγαλώσει και δεν χρειάζεται τη συνεχή παρουσία της μητέρας του, καθώς η τελευταία έχει βρει εργασία ως νοσηλεύτρια στο Γ.Κ. Νοσοκομείο ….., όταν δε παρέχει την εργασία της σε ώρες που το παιδί δεν παρακολουθεί τα μαθήματά του στο σχολείο, τη συνεπικουρεί η δική της μητέρα, προσέχοντας στο σπίτι το παιδί. Εξ ετέρου, ο πατέρας εργάζεται ως δύτης με ωράριο 8.00 έως 16.00, πλην όμως μπορεί να το προσαρμόσει στις σχολικές ανάγκες του τέκνου, καθόσον δεν καταδύεται σε καθημερινή βάση, ενώ διαμένει σε κοντινή απόσταση από την οικία της μητέρας του παιδιού, καθώς έχει μετακομίσει από το ……… Κορινθίας σε μισθωμένο διαμέρισμα στο ……….. Αττικής, στη συμβολή των οδών …………, γεγονός που καταδεικνύει πρόθεση και διάθεση του εναγόμενου-ενάγοντος στην ανάληψη της από κοινού άσκησης της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου του.
Ιδιαίτερα πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι από τα μηνύματα που έχουν ανταλλάξει μέσω των κινητών τους τηλεφώνων οι διάδικοι στο διάστημα από 20.6.2022 έως 15.2.2023, δηλαδή μετά την έκδοση της εκκαλούμενης απόφασης που όρισε τη συνεπιμέλεια του ανήλικου τέκνου με εναλλασσόμενη κατοικία και όπως παραδεκτά τα μηνύματα αυτά προσκομίζονται από τον εφεσίβλητο κατ’ άρθρο 529 παρ.1 ΚΠολΔ, προκύπτει ότι στο διάστημα αυτό, οι γονείς συνεννοούνται με ωριμότητα και σύνεση για όλα τα θέματα που αφορούν στις ανάγκες του ανήλικου ………., με κατανόηση του ενός για τις ώρες εργασίας του άλλου, με διάθεση να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον και με σύμπνοια σε σημαντικά θέματα, όπως τα θέματα υγείας του ανήλικου, παρά τις εντάσεις που είχαν δημιουργηθεί μεταξύ τους στο παρελθόν.
Ενόψει των ανωτέρω, αποδεικνύεται ότι αμφότεροι οι διάδικοι τρέφουν αισθήματα αγάπης και στοργής για το ανήλικο τέκνο τους και αυτός είναι ο λόγος που ζητούν την επιμέλειά του, αμφότεροι είναι ικανοί στον γονεϊκό τους ρόλο, που απαιτεί την ενεργητική παρουσία και των δύο γονέων στη διαδρομή του βίου του τέκνου τους, το οποίο έχει το δικαίωμα να διατηρεί μια ισορροπημένη σχέση και με τους δύο γονείς και δεν χρειάζεται μόνο τον καλύτερο από αυτούς, παρέχουν δε τα εχέγγυα για τη σωστή διαπαιδαγώγηση και περίθαλψή του, λόγω της προσωπικότητάς τους και της παιδαγωγικής καταλληλότητας εκάστου, συνεκτιμωμένων των συνθηκών κατοικίας, του περιβάλλοντος, του επαγγέλματος, της πνευματικής ανάπτυξης και της οικονομικής κατάστασης εκάστου, καθώς και η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας μέσα στο πλαίσιο της λογικής και ορθολογικής αντιμετώπισης των θεμάτων του ανηλίκου.
Αντίθετα, δεν προέκυψε ότι υπάρχουν λόγοι, για τους οποίους δεν μπορεί να λειτουργήσει η κοινή γονική μέριμνα των διαδίκων, ούτε σπουδαίοι λόγοι για την ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας στον ένα γονέα, ώστε να παραμεριστεί το νόμιμο σύστημα άσκησης της γονικής μέριμνας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η επιμέλεια, που αποτελεί αντικείμενο της παρούσας δίκης, από κοινού κι εξίσου από τους δύο γονείς, κατ’ άρθρο 1513 ΑΚ, που πρέπει για το συγκεκριμένο τέκνο των διαδίκων να εξακολουθήσει. Τούτο, καθότι δεν προέκυψαν θεμελιώδεις διαφωνίες των γονέων στα ζητήματα ανατροφής του τέκνου τους, παρά μόνο διαφωνίες και αιτιάσεις που αφορούν στις προσωπικές τους σχέσεις και επιδιώξεις, ως συζύγων, τις οποίες οφείλουν ως υπεύθυνοι γονείς, να αφήσουν πίσω τους, χάριν του συμφέροντος του τέκνου τους, ώστε να επιτύχουν το καλύτερο επίπεδο συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ τους για τα ζητήματα του τέκνου τους, κάτι το οποίο ήδη κατά την κρίση του Δικαστηρίου, προσπαθούν να επιτύχουν.
Τη λύση αυτή επιβάλλει στη συγκεκριμένη περίπτωση, το βέλτιστο συμφέρον του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, όπως το καθορίζουν οι βιοτικές και ψυχικές ανάγκες του, στο οποίο το Δικαστήριο αποβλέπει (άρθρο 1511 ΑΚ) και το οποίο εξυπηρετείται από την ουσιαστική και ισότιμη συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και στη φροντίδα του, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της ψυχικής αποξένωσής τους και να διατηρηθεί και ενισχυθεί ο μεταξύ αυτού και αμφότερων των γονέων του συναισθηματικός δεσμός, που σκοπεί στην ομαλή ψυχοπνευματική ανάπτυξή του. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί ότι η άσκηση προσωρινά της αποκλειστικής επιμέλειας εκ μέρους της εκκαλούσας στο διάστημα που εφαρμόστηκε η 666/2020 απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά δεν εκτόνωσε, αλλά αύξησε τις εντάσεις μεταξύ των διαδίκων, όπως φάνηκε και με το επεισόδιο που εκτυλίχθηκε στον ……. παιδικό σταθμό ……….. το έτος 2020.
Η ηλικία του ανηλίκου, που πλέον αντιλαμβάνεται ευχερέστερα τα ερεθίσματα των γονέων του, καθώς και η έναρξη των σχολικών και εξωσχολικών του δραστηριοτήτων που απαιτούν τη συμβολή αμφοτέρων των διαδίκων, παρέχει την προσδοκία επίδειξης εκ μέρους τους αυξημένης υπευθυνότητας, αλλά και συνεργασίας για την αποκατάσταση του απαραίτητου κλίματος γαλήνης, ηρεμίας, σταθερότητας και ασφάλειας, που είναι αναγκαίο για την ορθή διαπαιδαγώγηση και την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανήλικου τέκνου τους.
Δεδομένης της καταλληλότητας και των δύο γονέων και της θέλησής τους να ασχοληθούν συστηματικά με το τέκνο τους, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν έχουν αποκτήσει άλλον κατιόντα, σύμφωνα με τα κριτήρια των άρθρων 1511 και 1514 παρ.3 τελ. εδ. ΑΚ, όπως τα άρθρα αυτά ισχύουν μετά την τροποποίησή τους με τον ν. 4800/2021 και εφαρμόζονται και στην παρούσα διαφορά, το Δικαστήριο αυτό κρίνει ότι δεν υπάρχει λόγος να παρεκκλίνει από τη ρύθμιση του άρθρου 1513 ΑΚ, το οποίο καθιερώνει κατά τα προεκτεθέντα, ως νόμιμο σύστημα την από κοινού και εξίσου άσκηση της γονικής μέριμνας μετά τον χωρισμό των γονέων και να αναθέσει, όπως ζητεί η εκκαλούσα, σε αυτή την αποκλειστική επιμέλεια του ανηλίκου.
Εφόσον οι γονείς του ανηλίκου έχουν χωρίσει και υφίσταται διαφωνία τους ως προς τον τόπο διαμονής του, που εμπεριέχεται, κατ’ εκτίμηση του Δικαστηρίου, στο αίτημα της αγωγής της ενάγουσας-εναγόμενης για ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας του τέκνου της, αλλά και στο αίτημα του εναγόμενου-ενάγοντος για ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας, άλλως για χρονική κατανομή της συνεπιμέλειας, το Δικαστήριο αυτό κρίνει ότι πρέπει, κατ’ άρθρο 1514 παρ.3 εδ.α’ ΑΚ, προς εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος του τέκνου, να ισχύσει ο τρόπος άσκησης της επιμέλειας του τέκνου, που θα ασκούν από κοινού και εξίσου οι γονείς του, στο κατ’ ιδίαν θέμα του προσδιορισμού του τόπου διαμονής του ανηλίκου, που περιλαμβάνεται στις εξουσίες των γονέων, που ασκούνται στο πλαίσιο της επιμέλειας του τέκνου και αποτελεί την πρώτη πράξη επιμέλειας μετά τον χωρισμό των γονέων, όπως ακριβώς καθορίστηκε αυτοτελώς από το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο. Το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου προάγεται από την επιλογή του συστήματος της εναλλασσόμενης διαμονής, οπότε ο γονέας, με τον οποίο διαμένει εκ περιτροπής το παιδί, μπορεί να επιχειρεί μόνος του εκείνες τις πράξεις επιμέλειας που προβλέπει το άρθρο 1516 παρ.1 ΑΚ, ενώ κατά τα λοιπά η γονική μέριμνα θα ασκείται από κοινού από τους γονείς στο σύνολό της, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής του τέκνου.
Ορθά το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο έκρινε ότι πρέπει να εξειδικευτεί ο τρόπος άσκησης της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου των διαδίκων στο κατ’ ιδίαν θέμα του καθορισμού του τόπου διαμονής του και να καθοριστεί ως τόπος κατοικίας του ανηλίκου με το σύστημα της εναλλασσόμενης κατοικίας, η κατοικία των γονέων του, με τους οποίους θα διαμένει εκ περιτροπής, δηλαδή με εναλλαγή του τόπου διαμονής του τέκνου, κατά την παραπάνω χρονική κατανομή, οπότε οι γονείς θα ασκούν από κοινού και εξίσου την επιμέλεια του τέκνου τους (συνεπιμέλεια), σύμφωνα με το νόμιμο σύστημα του άρθρου 1513 εδ.α’ ΑΚ, με εξαίρεση μόνο εκείνες τις συνήθεις πράξεις επιμέλειας, για την τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του και πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα (άρθρα 1513 εδ.β’ και 1516 εδ.α’ ΑΚ), ήτοι τις πράξεις επιμέλειας και διαχείρισης που αφορούν στην καθημερινή φροντίδα του παιδιού, που δεν διαφοροποιούνται από την προηγούμενη πρακτική και δεν επηρεάζουν το μέλλον του τέκνου (βλ. Γ. Λέκκα, ό.π. αρ. 395), τις οποίες μπορεί να επιχειρεί κάθε φορά μόνος του ο γονέας, με τον οποίο θα διαμένει κάθε φορά το ανήλικο, ενώ κατά τα λοιπά η γονική μέριμνα θα ασκείται από κοινού από τους γονείς στο σύνολό της, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής του τέκνου.
Το παρόν Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη αφενός μεν τη δημιουργηθείσα μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης των διαδίκων κατάσταση, τους σχετικά κοντινούς τόπους διαμονής τους, κάτι που εξασφαλίζει την απρόσκοπτη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες που πρόκειται να αποκτήσει το παιδί στο μέλλον, την εύκολη και ασφαλή πρόσβαση του παιδιού και στις δύο χωριστές οικίες και τη μετακίνησή του με αυτοκίνητο από και προς το σχολείο του, αλλά και αφετέρου ότι δεν ήταν εξαιρετικά μεγάλο το διάστημα που το τέκνο διαβιούσε μόνο με τη μητέρα του, συναξιολογώντας την ηλικία του, κρίνει ότι θα προσαρμοστεί ιδιαίτερα γρήγορα στο σύστημα της εναλλασσόμενης διαμονής του.
Κατόπιν τούτου, ορθά όρισε η εκκαλούμενη ότι το ανήλικο θα διαμένει τις δεκαπέντε πρώτες ημέρες εκάστου μήνα, από ώρα 08.00 της πρώτης ημέρας και έως ώρα 18.00 της τελευταίας ημέρας στην οικία του πατέρα του και τις υπόλοιπες ημέρες του μήνα στην οικία της μητέρας του και θα έχει, ως εκ τούτου, κατοικία την κατοικία του γονέα, με τον οποίο θα διαμένει κάθε φορά. Η ρύθμιση αυτή θα ισχύει για όλο το έτος, εκτός από τις περιόδους των εορτών Χριστουγέννων- Πρωτοχρονιάς (ήτοι από 24 Δεκεμβρίου έως 6 Ιανουαρίου) και Πάσχα (ήτοι από Μεγάλη Δευτέρα έως Κυριακή του Θωμά), κατά τη θερινή περίοδο (ήτοι κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο) και της ονομαστικής εορτής του τέκνου (17 Ιανουαρίου), οπότε το ανήλικο θα διαμένει εναλλάξ κατ’ έτος στην οικία των γονέων του. … Καίτοι η εναλλασσόμενη διαμονή δεν σημαίνει απαραίτητα και ισόχρονη διαμονή, ωστόσο εν προκειμένω το Δικαστήριο κρίνει ότι η ισόχρονη αυτή κατανομή της διαμονής του ανήλικου τέκνου των διαδίκων προάγει το βέλτιστο συμφέρον του. Κατά την έναρξη του εκάστοτε χρονικού διαστήματος, ο πατέρας (ή κάποιος από τους γονείς του) θα παραλαμβάνει το ανήλικο από την κατοικία της μητέρας του ή από το σχολείο του, εφόσον την ημέρα της έναρξης το παιδί έχει σχολικές υποχρεώσεις και κατά τη λήξη του χρονικού διαστήματος θα το επιστρέφει στην κατοικία της μητέρας προσωπικά ο ίδιος (ή κάποιος από τους γονείς του).
Περαιτέρω, ως προς την ορισθείσα με την εκκαλούμενη απόφαση ελεύθερη δυνατότητα επικοινωνίας, είτε τηλεφωνικής είτε μέσω της χρήσης διαδικτυακών εφαρμογών επικοινωνίας (viber, messenger, skype κλπ), εφόσον δεν θα διαταράσσει την καθημερινότητα (πρόγραμμα σχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων) του ανήλικου τέκνου δεν υπάρχει σχετικός λόγος έφεσης εκ μέρους της εκκαλούσας και δεν επανακρίνεται. Συνακόλουθα, αβάσιμοι στην ουσία τους τυγχάνουν οι δύο πρώτοι λόγοι έφεσης, με τους οποίους η εκκαλούσα υποστηρίζει κατ’ εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων και κατ’ εσφαλμένη ερμηνεία του νόμου, δεν ανατέθηκε στην ίδια η αποκλειστική επιμέλεια του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, αλλά ορίστηκε η συνεπιμέλεια αυτού με το σύστημα της εναλλασσόμενης κατοικίας κατά τις ανωτέρω ειδικότερες ρυθμίσεις.»