Θεώνη Κουφονικολάκου – Συνήγορος του Παιδιού – 10.11.2025
- Τι να κάνω εάν πληροφορηθώ με οποιονδήποτε τρόπο ή διαπιστώσω ενδείξεις ενδοοικογενειακής βίας σε παιδί;
Το αναφέρω στις αρμόδιες αρχές (κυρίως στην Εισαγγελία Ανηλίκων/Πρωτοδικών ενώ σε επείγουσες περιπτώσεις και στην Αστυνομία). Η πρόβλεψη είναι αυστηρή, λόγω των καταγεγραμμένων καταστροφικών επιπτώσεων της ενδοοικογενειακής βίας στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και (συνακόλουθα) στην κοινωνική συνοχή.
- Πώς προστατεύομαι από τις νομικές ενέργειες σε βάρος μου;
Το άρθρο 23 παρ. 2 του ν.3500/06 πλέον προβλέπει ότι οι επαγγελματίες που προβαίνουν σε αναφορά εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας δεν εγκαλούνται, δεν ενάγονται, δεν διώκονται πειθαρχικά, δεν απολύονται, ούτε υφίστανται άλλου είδους κυρώσεις ή δυσμενή μεταχείριση, για το περιστατικό που ανέφεραν, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, παρά μόνο εάν προέβησαν εν γνώσει τους σε αναληθή αναφορά. Με λίγα λόγια έχει θεσμοθετηθεί νομική προστασία για τους επαγγελματίες που αναφέρουν τέτοια περιστατικά.
- Αν όμως αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει πράγματι ενδοοικογενειακή βία, τότε δεν είμαι ευάλωτος/η σε τέτοιες ενέργειες;
Όχι. Η νομική προστασία παρέχεται ανεξαρτήτως της επιβεβαίωσης του περιεχομένου της αναφοράς.
- Αν η διευθύντρια/ο διευθυντής δεν συμφωνεί με την υποβολή αναφοράς;
Η συμμετοχή των διευθυντριών/διευθυντών στη διαδικασία δεν προβλέπεται πλέον στη διαδικασία. Θα πρέπει να ενημερωθούν αλλά εάν δεν συμφωνούν με τη διαβίβαση, υπάρχει νομική υποχρέωση του κάθε επαγγελματία να προχωρήσει στην αναφορά. Διαφορετικά είναι εκτεθειμένος/η πειθαρχικά (και όχι μόνο).
- Μα δεν παρακάμπτω έτσι τη διοικητική ιεραρχία;
Όχι. Η αναφορά περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας είναι διακριτή από τις διοικητικές διαδικασίες της μονάδας.
- Αν δεν είμαι σίγουρος/η ότι η μαθήτρια/ο μαθητής κακοποιείται, μπορώ να κάνω μία έρευνα (π.χ. να καλέσω τους γονείς να τους ρωτήσω αν χτυπούν το παιδί τους;)
Όχι. Η έρευνα θα γίνει από αρμόδια υπηρεσία. Συνήθως οι αρμόδιοι/αρμόδιες Εισαγγελείς, δίνουν εντολή διεξαγωγής έρευνας συνθηκών διαβίωσης στην κοινωνική υπηρεσία του δήμου κατοικίας του παιδιού. Η κ.υ. αφού ολοκληρώσει την έρευνα διατυπώνει εισήγηση για τη λήψη ή μη πρόσφορων μέτρων για την οικογένεια.
- Να θέσω το ζήτημα στον σύλλογο διδασκόντων να το συζητήσουμε και να αποφασίσουμε όλοι μαζί;
Όχι, δεν προβλέπεται τέτοια διαδικασία, ενώ εξάλλου ενέχει τον κίνδυνο διαρροής δεδομένων του παιδιού σε πρόσωπα που δεν έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά.
- Αν το παιδί μου ζητήσει να κρατήσω μυστική την πληροφορία, τότε τι κάνω;
Αποφεύγω να δώσω τέτοια υπόσχεση. Εξηγώ στο παιδί, έντιμα, ότι εάν η πληροφορία αφορά τη ζωή και την υγεία του, δεν μπορούν να κρατηθούν τέτοια μυστικά. Αν προστατεύσω το μυστικό, εκθέτω το παιδί σε κίνδυνο και αν δεν το πράξω, ενώ το υποσχέθηκα, διαρρηγνύω τη σχέση εμπιστοσύνης του με τον κόσμο των ενηλίκων. Η ειλικρίνεια προς το παιδί είναι ένδειξη του σεβασμού της προσωπικότητάς του και συγχρόνως μία πολλά υποσχόμενη αφετηρία για την συνεργασία μαζί του.
- Μα καταγγέλλοντας τους γονείς, δεν υπονομεύω τη σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους;
Οι επαγγελματίες των σχολείων δεν καταγγέλλουν ποτέ, απλώς αναφέρουν, με γνώμονα την προστασία του συμφέροντος του παιδιού, που αποτελεί το πρώτιστο μέλημα της πολιτείας (άρθρο 3 ΔΣΔΠ, όπως κυρώθηκε από τον ν. 2101/92). Ωστόσο οφείλω να είμαι ειλικρινής απέναντι στους γονείς, ήδη από την αρχή της χρονιάς. Στη βάση της εισαγωγικής συζήτησης για άλλα θέματα (κανονισμός, προσδοκίες, όρια, συμβόλαιο κλπ.) μπορώ να εξηγήσω ότι το σχολείο έχει αυτή την υποχρέωση, ώστε να τροφοδοτήσω, μεταξύ άλλων, ανοιχτές συζητήσεις στην σχολική κοινότητα για την πρόληψη της κακοποίησης. Μπορώ επίσης να επενδύσω πιο συγκροτημένα στην πρόληψη, οργανώνοντας συναντήσεις, βιωματικές δράσεις ενάντια στην κακοποίηση (μιλώντας για διαφορετικές εκφάνσεις της βίας π.χ. σωματική τιμωρία, ψυχολογική κακοποίηση) και σε συνεργασία με άλλους φορείς και υπηρεσίες. Πάντα είναι καλό να αποφεύγω τις «διδακτικές» εισηγήσεις ειδικών στη διαδρομή αυτή και να προτιμώ τις βιωματικές προσεγγίσεις.
- Πώς μπορώ να μάθω τις ενδείξεις της κακοποίησης; Δεν έχω σχετική επιμόρφωση…
Συνεκτική επιμόρφωση θα έπρεπε να παρέχεται σε όλους τους επαγγελματίες του πεδίου για τον σκοπό αυτό, αλλά υπάρχουν δύο εξαιρετικά πρωτόκολλα που βοηθούν πολύ (παρατίθενται και τα δύο στα σχόλια):
- Πρωτόκολλο Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης Κακοποίησης και Παραμέλησης Παιδιών του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού (ιδανικό για τους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς)
- Οδηγός για την αναγνώριση και τη διαχείριση περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης από τον/την Εκπαιδευτικό» (Εγχειρίδιο Όλγας Θεμελή & Μαρίας Παναγιωτάκη)
- Μετά την αναφορά, μπορώ να μάθω τι έγινε με την υπόθεση, ώστε να γνωρίζω και τι μέτρα να λάβω για το παιδί;
Δυστυχώς, ελλείψει συγκεκριμένης πρόβλεψης για τη διασύνδεση των υπηρεσιών (κοινωνικών, εκπαιδευτικών, υγείας και δικαιοσύνης) και δεδομένου ότι -παρά τις προσπάθειες του Συνηγόρου- δεν υπάρχει ακόμη ενιαία πολιτική και πρωτόκολλα για την παιδική προστασία, οι εισαγγελίες και κοινωνικές υπηρεσίες δεν επικοινωνούν συνήθως με το σχολείο. Ωστόσο, εάν υπάρχει ανάγκη μπορεί να επιδιωχθεί συνάντηση με την εισαγγελία, ενώ εάν καλλιεργηθεί από την αρχή της χρονιάς μία καλή σχέση/επαφή με την κοινωνική υπηρεσία του δήμου του σχολείου, μπορεί να επιδιωχθεί συνεργασία με εκείνη στη βάση του συμφέροντος του παιδιού.